De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

NOTEN
noten bij de inleiding
1. De Vries 1844-1848, 3 de boek, kap. 15, vs. 335-342; zie over deze passage Hogenelst
& Van Oostrom 1995, 84.
2. De literatuurbenadering die in dit boek wordt gehanteerd is sterk sociologisch
van aard met een grote nadruk op de context waarin de literaire werken totstandkwamen.
Het leek me desondanks niet nodig een beroep te doen op de modellen
en terminologie zoals die door sociologen als Bourdieu zijn ontwikkeld (zie
met name Bourdieu 1994 en met betrekking tot mecenaat Hitters 1996; vgl. bovendien
de inspirerende studie van Van den Braber 2002 waar het sociologisch
discours wel is overgenomen).
3. Van Oostrom 1996; Berendrecht 1996.
4. Van Oostrom 1987; Meder 1991; Verbij-Schillings 1995; Corbellini 2000 (en resumerend
Van Anrooij 1999). Zie meer in het algemeen over de invloed van mecenaat
op de Nederlandse literatuur uit de Middeleeuwen, Van Oostrom 1992.
5. Zoals ook werd benadrukt door Van Oostrom 1990, 393.
6. Zie met name Van Oostrom 1982 (= 1992, 48-64); Janssens 1987a; Janssens 1989.
7. Sleiderink 1993.
8. De opkomst van de graven van Leuven en Brussel wordt besproken door Van
Mingroot 1980. In de twaalfde eeuw slaagden de hertogen er overigens nog niet
in de volledige mark Antwerpen ook daadwerkelijk te beheersen (Croenen 1999b,
39-41). Zodra de benaming ‘hertog van Brabant’ was ingeburgerd, en dat was
vanaf ca. 1200, ontstond enige verwarring doordat de term Brabant toen ook incidenteel
gebruikt werd om het gebied van het oude hertogdom Neder-Lotharingen
(tussen Schelde, Moezel en Rijn) aan te duiden, zo bijvoorbeeld bij Jacobus
van Vitry (Janssens 1989, 119).
9. Vgl. Uyttebrouck 1975, 43-111.
10. Om de leesbaarheid te bevorderen zijn de volgende principes gehanteerd. Geciteerde
passages zijn stilzwijgend herspeld (vooral de spelling van i/j en u/v) en
waar nodig wordt interpunctie toegevoegd of aangepast (ook hoofdlettergebruik).
Indien nodig is een vertaling van de middeleeuwse teksten gegeven, of een
woordverklaring bij de lastige punten. De voor- en achternamen van edellieden
en ook de geografische aanduidingen zijn gemoderniseerd en steeds in het Nederlands
weergegeven (Filips en niet Philippe; Atrecht en niet Arras). Bij Nederlandstalige
auteurs wordt de gebruikelijke spelling gehanteerd (Lodewijk van
Velthem met een h), voor de Franstalige is gebruikgemaakt van de gemoderniseerde
aanduidingen van Hasenohr & Zink 1992. In de hoofdtekst wordt nooit
een moderne wetenschapper bij naam genoemd; daarvoor dienen de noten. In de
bibliografie zijn enkel die werken opgenomen waarnaar in de noten wordt verwezen.
11. Van Oostrom beschouwt het hof als ‘een centrum van wereldlijk gezag, georganiseerd
rondom een vorst met zijn getrouwen’ maar ook als ‘centrum van represen-
171