De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

4
JAN I (1267-1294)
Jan i van Brabant was amper dertien jaar oud toen hij in mei 1267 de
hertogstitel kon overnemen van zijn zwakzinnige broer Hendrik.
Dankzij de steun van zijn moeder, Aleide van Bourgondië, kwam hij
echter stevig in het zadel te zitten. Aleide bewerkstelligde dat de
machtswisseling door de Duitse koning werd bekrachtigd. Bovendien
zorgde zij ervoor dat Jan niet alleen de titel, maar ook de verloofde
van zijn broer kon overnemen. In februari 1270 trouwde de jonge hertog
met prinses Margareta, dochter van de vermaarde koning Lodewijk
ix van Frankrijk. En hoewel Margareta reeds in november 1271
kwam te overlijden – ze stierf in het kraambed – verwierf hertog Jan
door dit huwelijk veel aanzien. 1
Belangrijk voor het prestige van de jonge hertog Jan was ook de
uitvoerige prozagenealogie die kort na zijn machtsovername verscheen,
de Genealogia illustrissimorum ducum Lotharingie et Brabantie,
prosapia scilicet Karoli Magni (‘Genealogie van de illustere hertogen
van Lotharingen en Brabant die met zekerheid voortkomen uit Karel
de Grote’). 2 Waar en door wie deze geslachtslijst is samengesteld, is
niet bekend. Aangenomen wordt echter dat de tekst werd geschreven
in opdracht van hertog Jan. Met deze Karolingische stamboom had
de hertog immers een belangrijke troef in handen om de oude aanspraken
op Neder-Lotharingen te onderbouwen. 3 Maar het initiatief
kan ook zijn uitgegaan van Jans moeder, hertogin Aleide. Een ervaren
politica als Aleide – zelf afkomstig uit een vooraanstaand geslacht
– zal hebben ingezien hoezeer een goede genealogie kon bijdragen aan
het prestige, de invloed en de macht van een jonge vorst. Bovendien
wist zij, getuige haar contacten met Thomas van Aquino en Thomas
van Cantimpré, haar weg te vinden in de wereld der geleerden. En dat
was nodig, want een overtuigende geslachtslijst kon alleen worden opgesteld
door een consciëntieus wetenschapper met verstand van zaken.
Het is echter ook mogelijk dat het initiatief tot deze stamboom
niet uitging van het hof, maar van een van de vele geestelijke instellingen
in Brabant. Een klooster of kapittel dat uit was op de gunsten van
de jonge hertog en zijn moeder, beschikte met een dergelijke genealogie
immers over het ideale relatiegeschenk.
Het aanzien dat hertog Jan genoot, straalde ook af op zijn zus Maria.
In augustus 1274 – Aleide van Bourgondië was een klein jaar tevo-
75