De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

hendrik i en hendrik ii ( 1190-1248)
terst smal. Net als bij de Trojeroman wijzen de dialectkenmerken veeleer
richting Vlaanderen dan naar Brabant. De overgeleverde fragmenten
– die tot maar liefst zes verschillende codices hebben behoord – worden
allemaal in Vlaanderen gelokaliseerd. Onderzoek van de rijmwoorden
doet bovendien vermoeden dat de dichter zelf ook een Vlaming was. 60
In vergelijking daarmee zijn de aanwijzingen voor een Brabantse ontstaanssituatie
nogal mager. Het belangrijkste argument dat wordt gegeven,
is een incidentele vermelding van een hertoghe van Ardenen die in
de Franse brontekst ontbreekt. Die toevoeging is geïnterpreteerd als
een verwijzing naar het geslacht van Godfried van Bouillon waarmee
de Brabantse hertogen zich inderdaad verbonden voelden. 61 Deze redenering
gaat echter voorbij aan het feit dat de benaming ‘hertog van
Ardennen’ ook gebruikt werd voor de hertog van Limburg. 62 De toevoeging
laat daarom enkel toe te concluderen dat de Nederlandstalige
dichter iets meer aandacht had voor de vorsten uit het Duitse Rijk dan
zijn Franse voorganger. 63 Een situering in Vlaanderen kan daarmee
echter niet worden uitgesloten, te meer daar in de Nederlandstalige
Parthonopeus de rol van de graaf van Vlaanderen iets zwaarder is aangezet
dan in het origineel. 64
Als ondanks alle bezwaren de Brabantse situering van de Trojeroman
en de Parthonopeus toch overtuigend wordt geacht, dan volgt
daaruit dat de Nederlandstalige literatuur aan het hof in de eerste helft
van de dertiende eeuw een bijzonder hoog niveau had bereikt. De
prieelscène in de Trojeroman wordt terecht aangeduid als ‘het beste wat
de hoofse ridderepiek in onze streken heeft voortgebracht.’ 65 De weg
lijkt dan vrij om ook andere teksten die uit deze periode zijn overgeleverd,
aan het Brabantse hof te situeren. 66 Daarbij kan onder andere
worden gedacht aan de Brabantse vertaling van de Garin le Loherain en
de Gerbert de Metz, een tekst die later in de eeuw verwerkt zou worden
in de Brabantse Roman der Lorreinen. 67 Een ander voorbeeld is het Nevelingenepos,
de Brabantse vertaling van de Duitse Nibelungen. 68 En
aangezien de Trojeroman en de Parthonopeus beide Vlaamse taalkenmerken
vertonen, kan dan bovendien worden overwogen of niet meer
werken uit de bloeiperiode van de Vlaamse literatuur – zoals de Wrake
van Ragisel, de Vlaamse Aiol of de Ferguut – met het Brabantse hof in
verband mogen worden gebracht. 69
We eindigen dit hoofdstuk met een lastig dilemma. Enerzijds is gebleken
dat over het literaire leven aan het hof van hertog Hendrik i en
hertog Hendrik ii zo goed als niets met zekerheid kan worden vastgesteld.
Concrete aanwijzingen over de literaire activiteiten die in deze
periode aan het Brabantse hof werden ontplooid, zijn niet te vinden.
Zelfs over de onderlinge verhouding van het Nederlands, het Duits en
het Frans als mogelijke omgangstalen aan het Brabantse hof, zijn nau-
55