De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
(Graag had hij jongleurs om zich heen. Vedelaars en zangers mocht
hij graag. Hij hield buitengewoon veel van trouvères en ook van
goede vertellers.)
Gezien de ambities die hertog Jan koesterde nadat zijn zus was getrouwd
met koning Filips iii, is het veelzeggend dat Adenet opmerkt
dat een voorbeeldig man als Thierry d’Ardenne eigenlijk zou moeten
worden aangesteld als koninklijk raadgever. Het is een onmiskenbaar
pleidooi om hertog Jan van Brabant meer inspraak te geven aan het
Franse hof. 10
Adenet le Roi schreef zijn Enfances Ogier in 1275 of kort daarna.
Maar zijn volgende roman, Berte aus grans piés (‘Berte met de grote
voeten’), ontstond na afloop van de affaire met Pierre de la Broce.
Adenet vertelt hier het traditionele verhaal van de jeugdige Berte van
Hongarije die zou trouwen met koning Pepijn de Korte van Frankrijk,
maar in de huwelijksnacht werd verdrongen door een dubbelgangster,
waardoor ze was gedwongen jarenlang anoniem rond te zwerven alvorens
ze uiteindelijk toch nog op de Franse troon terechtkwam. Met
recht heeft men opgemerkt dat Adenet dit oude verhaal middels subtiele
toespelingen heeft omgevormd tot een ‘commentaire transparent
des événements de 1274 à 1278 pour un lecteur averti’. 11 In de beschrijving
van het huwelijk van Berte is bijvoorbeeld een echo te horen van
het huwelijk en de kroning van Maria van Brabant. En een van de
slechteriken in het verhaal van Adenet gaat dezelfde weg als Pierre de
la Broce. Hij wordt opgehangen op Montfaucon. Het is via dergelijke
allusies dat de dichter betoogt dat Maria van Brabant in een vergelijkbare
situatie terecht was gekomen als Berte, maar dat de schuldigen
uiteindelijk toch zijn bestraft. Maria kan daarbij delen in de reputatie
die Berte genoot als moeder van Karel de Grote. 12
De Enfances Ogier en Berte aus grans piés laten zien dat Adenet –
hoewel in dienst bij de Vlaamse graaf – nog altijd goede banden onderhield
met de kinderen van zijn vroegere mecenas, hertog Hendrik
iii. Dat blijkt ook uit Adenets laatste werk, de avonturenroman Cleomadès
die omstreeks 1280/1285 totstandkwam. In de epiloog vertelt
Adenet dat de inhoud van de roman hem was meegedeeld door twee
voortreffelijke dames die hem de opdracht hadden gegeven het verhaal
op rijm te zetten. De namen van deze vrouwen verwerkte de dichter
middels een acrostichon in de epiloog van zijn tekst: la roiinne de France,
Marie en madame Blanche, oftewel Maria van Brabant en haar
schoonzus Blanche, de weduwe van de kroonprins van Castilië. 13 Maar
ook Godfried van Aarschot, de jongste broer van hertog Jan en koningin
Maria, moet betrokken zijn geweest bij het ontstaan van de roman.
Een duidelijke aanwijzing daarvoor biedt de openingsminiatuur in het
78