De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

pagina 45 tot 49
1962, 173-180) en de brief die hij in 1229 stuurde aan de Engelse koning (Shirley
1862, 343; vgl. Smets 1908, 199; De Sturler 1933, 7-8).
24. Vgl. Bender 1986, 64-65; Claassens 1991, 27; zie echter ook Emplaincourt & Nelson
1993, 245, n. 239 en Claassens 1991, 34.
25. Claassens 1993a, 46; Claassens 1991, 29.
26. Vgl. Blöte 1904, 7.
27. Vgl. Claassens 1993c, 384. Dat in de Chevalier au cygne is te lezen ‘hoe Godfried
van Bouillon met terugwerkende kracht tot Brabander wordt gemaakt’ (Claassens
1991, 28; Claassens 1993a, 48) kan gemakkelijk worden weerlegd. Als de
hertogin van Bouillon beweert dat zij regeerde over Bouillon, de Ardennen, de
Haspengouw, Leuven en Brabant (Nelson 1985, 4, vs. 110-111) dan is dat simpelweg
omdat zij in de Chevalier au cygne wordt gepresenteerd als een hertogin van
Neder-Lotharingen met bezittingen die verspreid zijn over het hele gebied tussen
Schelde en Rijn. De (historisch inderdaad aanwijsbare) Neder-Lotharingse hertogen
Godfried met de Baard en Godfried met de Bult (uit het huis van Ardennen)
worden in de tekst niet voor niets genoemd als haar vader en broer (Nelson 1985,
8, vs. 239-242). Ook de andere zogenaamde tekstuele aanwijzingen die naar voren
zijn geschoven (zie Claassens 1991, 28-34; Claassens 1993a, 47-55), kunnen
niet overtuigen. Ik zie geen verstrengeling van genealogieën en geen overeenkomst
tussen Renout van Montalbaen en eender welke Reinier uit de Brabantse
genealogie. En dat Nijmegen in het verhaal een rol speelt omdat hertog Hendrik
daar twee jaar lang de baas zou zijn geweest, is al even onwaarschijnlijk.
28. De Vries & Verwijs 1861-1879, dl. 3, 378 (4 de partie, boek 3, kapittel 22, vs. 85-
86); vgl. Janssens 1989, 106-110 en Claassens 1993a, 117-119.
29. Voor de literaire nawerking van Wolframs zwaanridderverhaal, vgl. Unger 1990.
30. Lachman & Spiewok 1983, 668-670, str. 826, vs. 10-14; de Nederlandse vertaling
is ontleend aan Beuger 1986, 272.
31. Vgl. Janssens 1989, 102-105; Bumke 1991a, 255-264.
32. Vgl. Bumke 1991a, 258-259 en noot 27 hierboven.
33. Stein 1994, 173-174.
34. Zie over de verwikkelingen rond Maria van Brabant, Kupper 1992 (citaat op
251, n. 79); Smets 1908, 71-156; Hucker 1990, 36-40 & 377-379; Van Bussel
1994a, 72-74; Van Bussel 1994b, 83; Cordfunke 1987, 85-88.
35. Vgl. Bumke 1991a, 260: ‘Da Wolfram ... das Brabanter Herzogshaus durch die
Verwandtschaft mit dem Schwanritter und mit den Gralkönigen ausgezeichnet
hat, muß man annehmen, daß ihm an dieser Auszeichnung gelegen war, auch
wenn wir den Grund dafür nicht kennen.’
36. Zie over de datering van de Parzival, Bumke 1990, 163 en Bumke 1991b, 19-21.
Op heel andere gronden werd eerder reeds gesuggereerd dat Wolfram zou alluderen
op de verloving casu quo het huwelijk tussen Maria en Otto en dat daarachter
een politieke betekenis zou schuilgaan (Hagen 1906, 203-204; vgl. Bumke
1991a, 260-261, n. 54).
37. Zie over het moeilijk af te bakenen primaire publiek van de Parzival, Bumke
1991b, 10-17.
38. Zo bevatten de eerste en de vierde voortzetting van de Conte du graal elementen
uit de zwaanridderlegende (Janssens 1989, 115-116; Bumke 1991a, 261) en is de
Naissance du chevalier au cygne voor een deel geïnspireerd op de Conte du Graal
(Bumke 1991a, 261-262, n. 57).
39. Volgens een enkele onderzoeker is het ‘praktisch zeker dat Maria de bekende
Duitse dichter Wolfram von Eschenbach begunstigd heeft’ (Van Bussel 1994b,
178