De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
ook kan worden overwogen of de liedjes wellicht ten onrechte op
naam van hertog Jan zijn gesteld, is er misschien toch een plausibele
verklaring te geven. Daarvoor moeten we ons evenwel verdiepen in de
rol die hertog Jan in de jaren tachtig van de dertiende eeuw heeft gespeeld
in de opvolgingsstrijd in het hertogdom Limburg. 47
Het hertogdom Limburg was genoemd naar een burcht aan de Vesder,
halverwege Verviers en Eupen. Hoewel gering van omvang, was
het hertogdom in de streek tussen Maas en Rijn uiterst strategisch gelegen.
Er stond dan ook veel op het spel toen in 1283 hertogin Irmgard
– de laatste rechtstreekse erfgenaam van de hertogen van Limburg –
kinderloos kwam te overlijden. De weduwnaar van Irmgard – graaf
Reinoud i van Gelre – meende recht te hebben op de erfenis, maar dat
werd betwist door een van Irmgards bloedverwanten, graaf Adolf van
Berg. De graaf van Berg besefte evenwel dat hij weinig kans maakte tegen
de graaf van Gelre en hij verkocht daarom zijn rechten aan hertog
Jan i van Brabant. De hertog wilde het kleine hertogdom graag in
handen krijgen en hij was bereid daar veel geld aan te spenderen. Bezit
van het hertogdom Limburg zou leiden tot een betere controle van de
handelsroute naar het oosten en dat zou niet alleen ten goede komen
aan de Brabantse kooplieden, maar uiteindelijk ook aan de schatkist
van de hertog. Een andere reden waarom de hertog Limburg wilde
verwerven, hing samen met de hertogstitel van Neder-Lotharingen, de
prestigieuze titel waaraan men in theorie het oppergezag kon ontlenen
over het gebied tussen Schelde, Rijn en Moezel. Aan het begin van de
twaalfde eeuw was deze titel eerst verleend aan de Limburgers om in
1106 toch te worden toegekend aan de Brabanders. Desalniettemin
waren ook de Limburgers zich altijd hertog blijven noemen. Nu de
Limburgse dynastie in rechte lijn was uitgestorven, rook hertog Jan
zijn kans om de hertogelijke waardigheid van Limburg te annexeren,
zodat hij voortaan in het oude gebied van Neder-Lotharingen de enige
hertog zou zijn. Bezit van Limburg zou bovendien zijn machtspositie
in de streek tussen Maas en Rijn aanzienlijk versterken, zodat hertog
Jan er zelfs van kon dromen dat zijn Lotharingse hertogstitel in de
toekomst weer reële inhoud zou krijgen. Maar de graaf van Gelre
bleek niet van zins Limburg los te laten. Hij verdedigde zich heftig tegen
de aanvallen van de Brabantse hertog. Vijf jaar lang werd de
streek tussen Maas en Rijn geteisterd door gevechten, plundertochten
en brandstichtingen. Steeds meer partijen raakten in de machtsstrijd
betrokken. De beslissing viel op 5 juni 1288. Op een veld bij het kasteel
Woeringen, gelegen aan de Rijn, werd die dag slag geleverd door zo’n
vijfduizend ruiters en een paar duizend soldaten te voet. Het ene leger
werd gevormd door de graven van Gelre en Luxemburg, de aartsbisschop
van Keulen en al hun manschappen. Aan de andere kant be-
86