De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
zijn contacten in de stedelijke sfeer’. 77 Er is zelfs geopperd dat de hertog
doelbewust probeerde ‘een mentale ruimte te creëren waarbinnen
solidariteit met de ‘gemene’ zaak en loyaliteit tegenover het (prinselijk)
gezag tot ontplooiing konden komen, en waar tevens de ethische normen
en omgangsregels werden gestimuleerd, die een vlot en efficiënt
bestuur mogelijk maakten.’ 78
Maar lag het initiatief wel steeds bij de hertog en zijn entourage?
Twijfel daaraan ontstaat bij bestudering van de maatschappelijke
positie van Jan van Boendale, de auteur van minstens drie, maar mogelijk
ook alle werken van de ‘Antwerpse school’. 79 Uit archiefstukken
blijkt dat Boendale reeds in januari 1314 in dienst stond van het
stadsbestuur van Antwerpen. Hij schreef oorkonden en vervulde nog
tal van andere administratieve, juridische en diplomatieke taken. Hij
stond in voor de organisatie van de lakenhal en inde het marktgeld
van de lakenhandelaars. Als stadssecretaris vertegenwoordigde hij
de Antwerpse schepenen bij onderhandelingen en rechtszaken in
binnen- en buitenland. Hij was een ambtenaar-politicus met veel aanzien.
80
Daarnaast was Boendale ook literair actief voor het stadsbestuur.
Zijn eerste werk – de Brabantsche yeesten – schreef hij immers in opdracht
van de schepen Willem Bornecolve:
Alsoe mi bat ende beval
Van Antwerpen her Willem,
Bornecolve noemt men hem.
Ic hadde onrecht en dadict niet,
Vroech ende spade, dat hi ghebiet. 81
Aanvankelijk was het de bedoeling dat Boendale uit de Spiegel historiael
van Jacob van Maerlant die passages zou selecteren die verband
hielden met de geschiedenis van de hertogen van Brabant, maar het
project breidde zich gaandeweg uit. Op de bloemlezing uit Maerlant
volgde een gedeeltelijke vertaling van de Chronica de origine ducum
Brabantiae, de kroniek die kort na de dood van hertog Jan i in 1294
was geschreven. En de meest recente geschiedenis – waarvoor geen
schriftelijke bronnen bestonden – vertelde Boendale in zijn eigen woorden.
Het was vermoedelijk in de zomer of het najaar van 1316 dat Willem
Bornecolve de eerste versie van de Brabantsche yeesten – zo’n
twaalfduizend verzen – in ontvangst mocht nemen. 82
Hoewel Boendale zijn Brabantsche yeesten aanvankelijk had geschreven
met het oog op de Antwerpse schepen Willem Bornecolve en diens
directe omgeving, was het maar een kleine stap om tevens een exemplaar
te overhandigen aan hertog Jan iii. Sinds april 1316 participeer-
118