De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

jan i ( 1267-1294)
land moet de tekst van Jan van Heelu toch voornamelijk zijn bedoeld
voor een Brabants publiek. 57 De hertog en zijn machtigste leenmannen
zullen tot het geïntendeerde publiek hebben behoord, maar blijkbaar
ook veel edellieden van lagere rang. Jan van Heelu beklemtoont dat de
Brabantse legeraanvoerders sterk afhankelijk waren van de talrijke ridders
die onder hun banier vochten. 58 Veel Brabanders die zich in de
slag hebben onderscheiden, worden door Heelu ook met naam genoemd.
Bovendien geeft hij in een lange lijst een opsomming van de
knapen die ter gelegenheid van de slag tot ridder werden geslagen. Opvallend
is dat de dichter zich desondanks verontschuldigt dat hij niet
iedereen met naam heeft kunnen noemen:
Daer bi en sal hem niemen scamen,
Noch mi des ondanc weten (‘kwalijk nemen’),
Dat sijns namen es vergheten;
Want en es gheen lachter (‘schande’).
Want, al blijft die name achter (‘achterwege’),
Men moetse prisen ewelike;
Want daer en was aerm noch rike
Van Brabant, die ridders name
Hadde, hine hieltene sonder blame. 59
Heelu moet een breed adellijk publiek op het oog hebben gehad. Maar
daarnaast lijkt de tekst ook geschikt voor burgermansoren. Weliswaar
komen in de tekst nauwelijks Brabantse burgers voor – er vochten immers
geen stedelijke milities uit Brabant mee in de slag bij Woeringen –
maar het is veelzeggend dat Heelu benadrukt dat hertog Jan zich louter
in het Limburgse avontuur had gestort om de veiligheid in de streek
tussen Maas en Rijn te kunnen garanderen, hetgeen de handel ten goede
moest komen. 60 Zodra we de Slag bij Woeringen van dichterbij hebben
bekeken, zal trouwens blijken dat hertog Jan van Brabant er veel
belang bij had dat deze tekst door zo veel mogelijk Brabantse onderdanen
zou worden beluisterd.
Heelu laat zijn verhaal op gang komen met de gebeurtenissen die
zich afspeelden na de dood van Hendrik iii in 1261. Toch richt zijn geschiedenis
zich vooral op de belevenissen van hertog Jan en de ontwikkelingen
in de streek tussen Maas en Rijn. Bij zijn pogingen om de vrede
in de oostelijke regio te handhaven, maakt hertog Jan veel vijanden.
De strijd barst los op het moment dat de hertog de Limburgse erfrechten
van de graaf van Berg overkoopt. De vijf jaar durende oorlog die
daarop volgt, wordt door Heelu in de eerste helft van de Slag bij Woeringen
nauwgezet beschreven. 61 Het tweede deel van zijn gedicht heeft
Heelu gereserveerd voor de finale slag en de gebeurtenissen die daar
89