De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

het literaire leven in de twaalfde eeuw
twee vrijwel identieke en gelijktijdige redacties van een oorkonde van
Frederik Barbarossa uit juni 1154 naast elkaar legt. Waar in de eerste
redactie de getuigenlijst werd afgesloten met Henricus pedagogus, is dat
in de tweede redactie gewijzigd tot Henricus de Wilzela. Hieruit volgt
dat de leraar van hertog Godfried iii afkomstig was uit het Nederlandstalige
dorpje Wilsele, op een steenworp afstand van het Leuvense
kasteel. 43
Een andere en sterkere aanwijzing dat het Frans ten tijde van hertog
Godfried iii zeker niet de belangrijkste taal aan het hof was, is te vinden
in de Latijnse biografie van Albrecht, de zoon van Godfried. Deze
tekst, die nog voor het einde van de twaalfde eeuw werd geschreven, is
bovendien van belang omdat daaruit kan worden afgeleid dat het literaire
leven aan het Brabantse hof onder Godfried iii volop tot ontwikkeling
kwam. Om de relevante passages naar waarde te kunnen schatten,
is het evenwel nodig eerst wat nader in te gaan op de historische
achtergrond. Het levensverhaal van Albrecht is het vertellen trouwens
meer dan waard.
Albrecht van Brabant (of Albrecht van Leuven) werd omstreeks
1166 geboren als tweede zoon van Godfried iii en diens eerste vrouw
Margareta van Limburg. Omdat hij een oudere broer had, moest Albrecht
zijn heil zoeken in de kerk. Aan de Luikse kapittelschool kreeg
hij een gedegen opleiding en vervolgens maakte hij razendsnel carrière
binnen het bisdom Luik. Amper vijfentwintig jaar oud, werd Albrecht
in 1191 door de Luikse kanunniken voorgedragen om bisschop te worden.
Maar de Duitse keizer Hendrik vi, de opvolger van Frederik Barbarossa,
weigerde hieraan de benodigde goedkeuring te geven. Sinds
enkele jaren waren de relaties tussen het Brabantse vorstenhuis en het
keizerlijk hof ernstig verslechterd. Hertog Hendrik i, de broer van Albrecht
en sinds 1190 de opvolger van Godfried iii, had al enkele malen
blijk gegeven van zijn grootse ambities met betrekking tot het gebied
ten oosten van Brabant. De hertogelijke Drang nach Osten was een
doorn in het oog van de keizer, die vreesde voor de stabiliteit in het
Duitse Rijk. Vandaar dat hij hoe dan ook wilde voorkomen dat het
strategisch gelegen Luik in Brabantse handen zou komen. Toen de keizer
besloot een eigen kandidaat te benoemen – Lotharius van Hochstaden
– werd die beslissing aangevochten door de rechtmatig verkozen
Albrecht van Brabant. De jongeman vertrok naar Rome en overtuigde
de paus van zijn gelijk. Een benoeming tot kardinaal volgde en in de
kathedraal van het Noord-Franse Reims werd Albrecht alsnog tot bisschop
gewijd. Maar ondanks de steun van de paus en de aartsbisschop
van Reims zou het Albrecht niet lukken zich daadwerkelijk in Luik te
installeren. De keizer was naar Luik getrokken om desnoods gewapenderhand
te voorkomen dat Albrecht de plaats van Lotharius van
25