De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
burgse successiestrijd. De kroniek strookt zelfs zozeer met de politieke
opvattingen van hertog Jan i dat men zich gaat afvragen of deze hertog
wellicht de initiatiefnemer achter de onderneming is geweest. Onmogelijk
is dat niet, al zal de opdrachtgever in dat geval het eindresultaat
niet onder ogen hebben gehad. De tekst werd immers pas na de
dood van hertog Jan i afgerond. De anonieme auteur beschrijft de
laatste levensuren van de hertog met een precisie die doet vermoeden
dat hij er zelf bij aanwezig was. Bovendien verwijst hij kort naar diens
opvolger, hertog Jan ii:
Succedit huic glorioso principi in ducatu Iohannes, filius eius ex
Margareta, filia Guidonis Flandrensium comitis. Cui eciam Margareta,
filia Eduardi regis Anglorum, est matrimonialiter copulata. 23
(Deze glorieuze vorst werd in het hertogdom opgevolgd door Jan,
de zoon die hij had verwekt bij Margareta, dochter van graaf Gwijde
van Vlaanderen. Deze is gehuwd met Margareta, dochter van
koning Edward van Engeland.)
Op deze wijze wordt hertog Jan ii in de Chronica de origine ducum Brabantiae
gepresenteerd als de jongste loot aan een indrukwekkende en
eeuwenoude stamboom. De kroniek legitimeert in zekere zin zijn positie
als troonopvolger. Voor de monniken van Affligem was het wellicht
de geëigende manier om de nieuwe landsheer welkom te heten en
hem tegelijkertijd te wijzen op zijn rechten en plichten. Dat hertog Jan
ii zelf opdracht zou hebben gegeven voor het schrijven van deze kroniek,
lijkt onwaarschijnlijk. De visie die in deze tekst naar voren komt,
strookt eerder met de eigenzinnige politiek die Jan i nastreefde, dan
met de Britsgezinde politiek van Jan ii. Dat er nadruk wordt gelegd op
de machtsovername door Hugo Capet ten koste van Karel van Neder-
Lotharingen kan overigens wel worden beschouwd als een aanval in de
richting van Frankrijk. Niet de Capetingische Filips iv hoort thuis op
de Franse koningstroon, maar hertog Jan ii van Brabant. 24
De Chronica de origine ducum Brabantiae uit 1294 is niet de enige
tekst waarin de dood van hertog Jan i wordt betreurd. Raadselachtig
is een lofdicht op hertog Jan i dat is overgeleverd in een Duits handschrift
en dat oorspronkelijk ook in het Duits werd geschreven. 25 De
405 verzen tellende tekst – een zogenaamde ererede – wekt de indruk
onmiddellijk na de dood van de hertog te zijn geschreven, maar dat is
toch niet het geval. Het wapen dat in dit gedicht aan hertog Jan i
wordt toegekend – het Brabantse wapen gekwartierd met het wapen
van Limburg – werd immers pas vanaf 1298 gevoerd door hertog Jan
ii, zoon en opvolger van de overwinnaar van Woeringen. Op grond
104