De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

de stem van de meester
(Het paard van de edele graaf van Luxemburg was zozeer mishandeld,
dat zijn darmen te voorschijn waren gekomen. Het zou niet
kunnen genezen. En toch, waar in het strijdgewoel zijn heer ook wilde
wezen, daar bracht het hem naartoe. Zoiets heeft men een paard
zelden zien doen. Het leek wel de evenknie van het ros Beiaert.)
Heelu maakt gebruik van de literaire voorkennis van zijn publiek. Hoe
subtiel hij het intertekstuele spel speelt, blijkt wel aan het begin van het
tweede deel van de Slag bij Woeringen. Na een tussenproloog vol literaire
verwijzingen, wil Heelu vertellen dat de hertog – kort voor de
slag bij Woeringen – een uitnodiging had ontvangen om in Valkenburg
te komen praten over een mogelijke verzoening, maar dat hij daar niet
op inging. Hij begint deze beschrijving als volgt:
Het viel op enen sinxendag (‘pinksterdag’)
Dat een parlement (‘vergadering’) gelach
Te Valkenborch, daer men soude maken
Soene, ende vrede van allen saken,
Tusschen den hertoge van Brabant,
Ende die heeren, die hem dat lant
Van Limborch wouden ontkeeren (‘ontnemen’). 84
Deze verzen doen denken aan de openingsverzen van veel ridderromans,
maar vooral ook aan het begin van het Vlaamse dierenepos Van
den vos Reynaerde:
Het was in eenen tsinxendaghe
Dat beede bosch ende haghe
Met groenen loveren waren bevaen.
Nobel die coninc hadde ghedaen
Sijn hof crayeren (‘bijeenroepen’) over al. 85
Door het verhaal over de sluwe vos in herinnering te roepen, ontstaat
er een surplus aan betekenis. Zoals Reinaert weigert naar het vijandige
hof van koning Nobel te komen, zo weigert hertog Jan naar Valkenburg
te komen, terecht vermoedend dat zijn tegenstanders voornamelijk
samenkomen om te bezien hoe ze hem het beste kunnen bestrijden.
Door op deze manier te verwijzen naar Van den vos Reynaerde neemt
Heelu bovendien een voorschot op de goede afloop van de Slag bij
Woeringen. Zoals Reynaert erin zal slagen de hoogmoed van zijn tegenstanders
af te straffen, zo zal ook hertog Jan uiteindelijk aan het
langste eind trekken. Het is overigens opmerkelijk dat Heelu dit literaire
spel weet te spelen zonder de waarheid geweld aan te doen. Uit his-
96