De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

pagina 24 tot 31
41. Van Oostrom 1985b, 364; Van Oostrom 1994b, 31; Tervooren 1989b, 11; Claassens
1991, 27; Willaert 1993a, 10.
42. Zie onder andere De Marneffe 1904, 20; Goetschalckx 1905, 48 (vgl. mnw 4,
1025). Hendrik wordt vermeld in meer dan vijftien oorkonden uit de periode
1151-1161 (Ganshof 1927, 133).
43. Beide redacties van de oorkonde zijn uitgegeven door Appelt 1975, 136 (vgl. Herkenrath
1980, 11, n. 68; Croenen 1999b, 52). Zolang de eerste redactie onbekend
was, kon men niet bevroeden dat Hendrik van Wilsele en Henricus pedagogus
identiek waren (zie bijv. Van Uytven 1980, 71). Dat Hendrik van Wilsele als ministeriaal
met de heerlijkheid Wilsele zou zijn beleend, lijkt me hoogst onwaarschijnlijk
juist omdat er geen enkele Brabantse oorkonde is waarin hij met Wilsele
in verband wordt gebracht (vgl. Van Uytven 1980, 71; Croenen 1999b, 52).
44. Del Marmol 1922; De Moreau 1946; Schmandt 1967; vgl. Smets 1908, 45-70;
Kupper 1981, 177-182.
45. Uitgave door Heller 1880a; kritische introductie door De Moreau 1946, 9-21.
46. Heller 1880a, 152, r. 44-46.
47. Zie ook Pirenne 1900, 313, n. 1 (‘Albert de Louvain nous apparaît encore dans sa
biographie comme tout à fait flamand de langue’) en Delfos 1964-1965, 352 (‘een
bijzondere liefde ... voor het Diets’).
48. Heller 1880a, 154, r. 32-40 (vgl. Del Marmol 1922, 77). Meester Alexander was al
voor het midden van de jaren tachtig overgestapt naar het keizerlijk hof. Zijn
noodlottige affaire betrof immers een meisje que in thalamis Beatricis quondam imperatricis
Romanorum manebat. Beatrijs van Bourgondië, de tweede echtgenote
van Frederik Barbarossa, overleed in 1184.
49. Ook Hendrik van Veldeke was aan verschillende hoven werkzaam en ook hij heeft
zichzelf aangeduid als meister (Bumke 1979, 24; vgl. voor de status van de magistertitel
in deze periode, Herkenrath 1980). Zie over het literaire leven aan het keizerlijk
hof, Bumke 1979, 148-154; Bumke 1989, 597-609; Ganz 1992; Willaert
1995, 65-73. In enkele verzamelhandschriften is trouwens werk overgeleverd van
een zekere Meister Alexander, die ook wel wordt aangeduid als Der wilde Alexander
(!). Hierbij lijkt het op het eerste gezicht te gaan om een latere naamgenoot. Men
vermoedt immers dat het gevarieerde oeuvre van deze Duitstalige dichter (uitgegeven
door Von Kraus & Kuhn 1952-1958, dl. 1, 1-19 en dl. 2, 1-17, zie ook Biehl
1970 en Glier 1978) niet voor het midden van de dertiende eeuw tot stand is gekomen.
De datering verdient nochtans heroverweging omdat deze voornamelijk berust
op een politiek-historische interpretatie van één raadselachtige spreukstrofe.
Het is tekenend dat voor het raadsel twee – volledig uiteenlopende – oplossingen
zijn gegeven met de situatie rond 1250 en de situatie rond 1285 als uitgangspunten
(Wagner 1975; Glier 1978, 213-214).
50. Heller 1880a, 144, r. 26-31.
51. Heller 1880a, 144; vgl. Del Marmol 1922, 35-36 en Delfos 1964-1965, 352.
52. Heller 1880a, 144, r. 31-33.
53. Vgl. Bumke 1989, 640-645 en 702-708.
54. Aldus Wolfram von Eschenbach (zie Schröder 1994, 7). Zie over Veldeke onder
andere Bumke 1990, 139-143; Van Leusden 1986; Willaert 1993; Willaert 1995,
65-73. De mythe die onderzoekers hebben opgebouwd rond de diefstal van de
Eneasroman is terecht onder vuur genomen door Bastert 1994. Hoewel Bastert
voorlopig nog uitgaat van een huwelijk tussen de gravinne von Cleve en landgraaf
Lodewijk iii van Thuringen, laat hij tegelijkertijd zien dat daarvoor slechts één
aanwijzing bestaat: het vers Dô si der lantgrâve nam in de epiloog van de Eneasro-
174