De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

literair mecenaat in de middeleeuwen
wijl voor de bewoording de inspiratie vooral gezocht werd bij de Duitse
Minnesang.
De gezamenlijke bestudering van de Franse en Nederlandse literatuur
geeft ook aanleiding tot de verrassende conclusie dat er aan het
Brabantse hof nauwelijks sprake is van literaire beïnvloeding over de
taalgrens heen. 34 Hoewel het Frans en het Nederlands er beide een rol
speelden, zijn er nauwelijks aanwijzingen voor een wederzijdse uitwisseling.
Er zijn geen Nederlandse vertalingen gemaakt van belangrijke hofteksten
als Sone de Nansay, de Puissance d’amour, de Prison amoureuse
of de Meliador. Van de vier werken die Adenet le Roi heeft geschreven,
is enkel Berte aus grans piés ook fragmentarisch in het Nederlands overgeleverd
en niets wijst erop dat die vertaling aan het Brabantse hof tot
stand zou zijn gekomen. 35 En in omgekeerde richting lijkt er nog minder
te zijn gebeurd. Noch aan het Brabantse hof, noch daarbuiten, werden
vertalingen gemaakt van teksten als de Slag bij Woeringen, Godevaert
metten baerde of de Cornicke van Brabant. De literaire circuits van het
Frans en het Nederlands waren in hoge mate van elkaar gescheiden,
waarbij de tweetalige hertog vaak de enige schakel lijkt te zijn geweest.
Het zal ook geen toeval zijn dat juist de liedjes van hertog Wenceslas
behoren tot de zeldzame voorbeelden van Franse teksten die door het
Nederlands of het Duits zijn beïnvloed. 36
Maar ook als we het Frans en het Nederlands afzonderlijk bekijken,
lijkt de wisselwerking tussen de Brabantse hofteksten eerder gering.
Grote intertekstuele netwerken zijn althans niet blootgelegd aan het
Brabantse hof. Incidenteel lijkt er wel op een vroegere tekst te worden
gereageerd, zoals bijvoorbeeld de Grimbergse oorlog op Godevaert metten
baerde. Ook de manier waarop Jean Froissart in zijn Prison amoureuse
varieert op de tragische liefdesverhalen van Pyramus en Thisbe,
Eneas en Dido en Tristan en Isolde, zou kunnen worden getypeerd als
een vorm van intertekstualiteit. Mogelijk zijn we hier het slachtoffer
van de gebrekkige overlevering waardoor we slechts een beperkt beeld
hebben van het literaire leven aan het Brabantse hof. Maar wellicht
speelt hier ook mee dat de belangrijkste schakel tussen de verschillende
teksten de hertog zelf was. Schrijvers die slechts incidenteel aan het hof
kwamen, konden zich geen volledig beeld vormen van de literaire horizon
van de mecenas, terwijl zo’n mecenas omgekeerd ook niet altijd
zal hebben beseft welke literaire bagage een auteur met zich meedroeg.
Misschien moeten bepaalde voorbeelden van intertekstualiteit, zoals
die in het onderzoek naar voren zijn geschoven, toch eerder worden
beschouwd als vormen van ontlening die niet als zodanig door het publiek
werden opgemerkt.
De geringe wisselwerking tussen de teksten die aan het Brabantse
hof functioneerden – of de onmogelijkheid die wisselwerking aan te to-
169