De stem van de meester. De hertogen van - middelnederlands.be

johanna en wenceslas ( 1356-1406)
Hi sprac: och bidt der vrouwen mijn
Mijn arm kinder die ellendich sijn
Dat sise wille goeden op trouwe int lant. 51
Uit de hofrekeningen blijkt dat Jan en Willem inderdaad ruime materiële
steun hebben gekregen van de weduwe van hun vader. Tot in de
vijftiende eeuw worden de twee broers talrijke keren vermeld en het
blijkt dat ze aan het hof van Johanna in hoog aanzien stonden. 52
Dat er geen zekerheid bestaat over het ontstaan van Die claghe,
komt ook doordat de naam Jan Knibbe in de rekeningen van het hof
niet lijkt voor te komen. Wel duikt zijn naam nog op als auteur van
een sproke die werd geschreven naar aanleiding van het overlijden in
januari 1384 van Lodewijk van Male, graaf van Vlaanderen en zwager
van hertogin Johanna. In de tekst wordt gesuggereerd dat Knibbe het
gedicht schreef nadat hij de uitvaartplechtigheid van graaf Lodewijk
had bijgewoond, maar over de maatschappelijke positie van de
sprookspreker worden we nauwelijks ingelicht. Wel is het zo dat ook
hier hertogin Johanna een zeker belang kan hebben gehad bij het bekendmaken
van de inhoud. In de tekst worden de Vlamingen immers
opgeroepen te gehoorzamen aan de nieuwe gravin, Margareta van
Male. Zij was een nichtje van hertogin Johanna. 53
In het algemeen kan worden vastgesteld dat het literair mecenaat
onder hertogin Johanna – die zelf pas in 1406 overleed – binnen de
kortste keren haar glans verloor. Jean Froissart zocht zijn heil voortaan
bij andere weldoeners en wordt in de Brabantse rekeningen niet
meer vermeld. Wel schreef de hertogin in 1395 voor hem een aanbevelingsbrief
toen hij terug wilde keren naar het Engelse hof, de omgeving
waar hij ooit zijn literaire carrière was begonnen. 54 Slechts enkele dichters
worden nog genoemd in de rekeningen na de dood van Wenceslas,
zoals de heraut meester Jan Dille. Deze vermoedelijk uit Holland afkomstige
sprookspreker geniet enige bekendheid als auteur van Venus’
boem met VII coninghinnen. Tussen 1384 en 1386 bezocht hij tot driemaal
toe het Brabantse hof. 55 Vermeldenswaard is ook de sprookspreker
meester Jan van Ivoix, die ook wel werd aangeduid met zijn bijnamen
quaden Yvoix en den sprekere mitten cleynen hoede. Sedert 1380
was hij aan het Brabantse hof verbonden, zoals blijkt uit de regelmatig
terugkerende vermelding dat er materiaal voor kleding aan hem werd
uitgereikt. Na het overlijden Wenceslas wordt meester Jan nog enkele
keren genoemd, voor het laatst in 1386. 56 Zijn vaste dienstverband was
op dat moment beëindigd en kennelijk is hem dat noodlottig geworden.
In de sproke Deen gheselle calengiert den anderen die wandelinghe
(‘De ene gezel verwijt de ander zijn gedrag’) wordt metter huven meester
Janne – oftewel meester Jan met de kleine hoed – opgevoerd als een af-
137