Genel Yayın Sıra No - İstanbul Barosu

Staj Eğitim Merkezi Cumartesi Forumları 4
207
mesiz yargı işleri için dava, hasımsız dava veya tek taraflı dava terimlerinin
kullanılması yanlış olduğunu, bunlara çekişmesiz yargı işleri denilmesi
gerektiğini belirtmiştim 21 . Bu nedenle, HMK m.382’de “çekişmesiz
yargı işleri” deyiminin kullanılmış olması, doğru ve çekişmesiz yargının
niteliğine uygundur.
(HMK m.103/1-b) “bendinde, şahsın hukuku ve aile hukuku kapsamında
yer alan bazı davalar sayılmış, “dava” ile birlikte “işler” de özellikle
vurgulanmıştır. Çünkü bu bentteki uyuşmazlıkların bir kısmı çekişmesiz
yargı işleri kapsamında olup, çekişmesiz yargıya dikkat çekmek
açısından bu ifade kullanılmıştır” 22 .
4. Çekişmesiz yargıda taraf kavramı yoktur, “ilgililer” kavramı
vardır
Taraf kavramının davada büyük önemi vardır. Çünkü, bir davada
verilen hüküm, yalnız o davanın tarafları bakı mın dan kesin hüküm teşkil
eder (HUMK m.237; HMK m.303). HMK’ndan önce çekişmesiz yargı
kanunla açıkça düzenlenmemiş olduğundan, uygulamada, çekişmesiz
yargıda ilgililer için yanlış olarak davacı ve davalı terim leri kul la nılmakta
idi. Çekişmesiz yargıda dava söz konusu olmadığı için, davacı ve da valı
te rim lerinin de yeri yoktur. Bu nedenle, çekişmesiz yar gıda taraflar yerine,
“ilgililer” (alakadarlar) terimi kullanıl malı dır 23 . HMK, doğru olarak
“ilgililer” deyimini kullanmak tadır (bkz : HMK m.382/1-a,b ; m.384,
m.387).
5. Görevli mahkeme
A) Kural: Çekişmesiz yargı işlerinde görevli mahkeme, kural olarak
sulh hukuk mahkemesidir (HMK m.383 ; m.4/ç) 24 .
Bazı çekişmesiz yargı işleri için sulh hukuk mahke mesinin (veya
hâkimin) görevli olduğu, ilgili kanunlarda açıkça belirtilmiştir ; misaller :
“TMK m.397,II: Vesayet makamı, sulh hukuk mahkemesi; denetim
makamı, asliye hukuk mahkemesidir.”
21 - Bkz : Kuru-Nizasız Kaza s.24-26 ve 158 ; Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü, 6.Baskı I.Cilt
(İstanbul 2001) s.29-30. – Bkz. ayrıca : yuk. dipnot 6, 11, 12, 13 ve 19 civarı.
22 - HMK gerekçesi s.39.
23 - Bkz : Kuru-Nizasız Kaza s. 139 vd ; Baki Kuru, Hukuk Muhakemeleri Usulü, 6.Baskı I.Cilt (İstanbul
2001) s.29-30.
24 - Belirteyim ki, HMK m.383 ve m.385/3’e göre, bazı çekişmesiz yargı işleri, mahkemeler dışındaki
resmî makamlara (organlara) bırakılabilir. Buna uygun olarak, mirasçılık belgesi verilmesi ve terk eden
eşin ortak konuta davet edilmesi işleri için, sulh hukuk mahkemesinden başka noterler de görevli
kılınmıştır (bkz : Noterlik K.m.71/A ve 6217 Sayılı Kanun’la değişik TMK m.164 ve m.598,I).