Genel Yayın Sıra No - İstanbul Barosu

54 İstanbul Barosu Yayınları
lında tabii ki doktrinin ve tatbikatın yabancısı değil bu genel işlem şartları,
ama çeşitli adlar altında konuşuluyordu. Mesela, iltihaki sözleşmeler,
katılmalı sözleşmeler, vesaire başlığı altında kitaplarda yazılıyordu.
Çoğu kez de Medeni Kanun’nun 2. maddesindeki dürüstlük kuralı çerçevesinde
o kuraldan yardım alınarak mesele çözülmeye çalışılıyordu,
ama kanuna bu konuda yeni hükümler konulması iyi olmuştur. Yani bir
taraf çoğu kez bu taraf güçlü taraftır, önceden kendi hazırladığı şartları,
sözleşme şartlarını size empoze ediyor, veriyor. Kardeşim, benden kredi
mi istiyorsun, şunu imzala, benden kredi kartı mı istiyorsun, bunu
imzala gibi ve o yazılar okunmasın diye belki de çok ufak yazılıyordu ve
kimsenin aklına gelmeyecek ayrıntılarla sizi ahtapot gibi kuşatıyordu,
bağlıyordu, her taraftan zincirliyordu. İster imzalayın, imzalamazsanız
güle güle. Okumaya vaktiniz de yoktu, başınızda duruyordu, haydi beyefendi
şunu imzala da, işinizi yapalım falan, gözlüğü takıp okumaya
çalışırsanız zaten akşam olacaktı filan, genel işlem şartları bunlardır.
Biraz da abartılı anlatıyorum, ama budur.
Şimdi kanun buna el atmak ihtiyacını duydu. Tabii yabancı hukuklarda
da buna el atılmıştır, bu doğru olmuştur. Şimdi ne diyor kanun
Genel işlem koşulları bir sözleşme yapılırken düzenleyenin ileride çok
sayıdaki benzer sözleşmede kullanılmak amacıyla önceden tek başına
hazırlayarak karşı tarafa sunduğu, vesaire tanımlıyor. Aslında benim
kuşbakışı söylediğim gibidir, onları okuyup vaktinizi almak istemiyorum.
Burada üzerinde durulması gerekli şeylerin üzerinde durmak lazım.
Bir kere aynı metinde olması veya değişik metinlerde olması bu konuda,
yani formel olarak hiç önem arz etmez, hangi şekilde olursa olsun
karşımıza çıkarsa çıksın genel işlem şartı mahiyetindeyse bu hükümlere
tabidir demeye çalışıyor kanun, onları okumuyorum. Mesela, genel işlem
koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan bu
koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar tek başına
onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz. Doğru da olmuştur,
gerçekten adam kendisi hazırlıyor, bir de altına yazıyor bunu okuduk,
tartıştık, vesaire gibi. Yalan diyor kanun, yalan-doğru bu genel işlem
şartıdır diyor. Genel işlem şartına birtakım hükümler bağlayacak, onun
için nelerin genel işlem şartı olup olmadığını da söylemeye çalışıyor.
Gene genel işlem koşullarıyla ilgili hükümler sundukları hizmetleri
kanun veya yetkili makamlar tarafından verilen izinle yürütmekte olan
kişi ve kuruluşların hazırladıkları sözleşmelere de niteliklerine bakılmaksızın
uygulanır diyor. Başarılı bir ifade değil bu, herhalde bir taraf
kamu kuruluşu olsa da genel işlem şartlarıyla ilgili hükümler uygulanır