1 TÜRKİYE PROFESYONEL LİGLERİNDE GÖREV ... - Spor Bilim

Zekanın ne olduğu ve nasıl tanımlanması gerektiği konusu uzun yıllardır birçok
eğitimcinin ilgi alanını oluşturmaktadır (Selçuk, Kayılı, Okut, 2003).
İbni Sina; “zeka hem öğrenme sürecinden ayrı hem de dış dünyadan gelen algıların
insana verdiği bilgiyle ortaya çıkmaktadır” demiştir. Thorndike; “zeka birbirinden
bağımsız farklı faktörlerden oluşur. Bir sorunun çözümünde birden fazla faktör rol
oynayabilir. Soyut zeka,mekanik zeka ve sosyal zeka olmak üzere üç faktör vardır
Piaget; “zekayı zihnin değişme ve kendini yenileme gücü” olarak tarif etmiş ve
zekaya gelişimsel açıdan bakmıştır (Selçuk, Kayılı, Okut,2003).
Gardner’ göre; “insanlarda tek bir zeka yoktur. IQ ve zeka testleri sadece sözel ve
mantıksal ve matematiksel yetenekleri ölçmektedir. Oysa bireylerde birbirinden farklı
sekiz yetenek alanı vardır. Bunlar; dilsel-sözel, mantıksal-matematiksel, görsel-uzamsal,
bedensel-kinestetik, müziksel-ritmik, sosyal-kişilerarası, içsel-içedönük ve doğacı zekadır
(Gardner,1983).
Tanımlardaki bakış açılarından yola çıkıldığında; bazı eğitimciler zekayı “testlerin ölçtüğü
nitelik” (zeka seviyesi, zeka düzeyi ya da zeka katsayısı) olarak tanımlarken, bazı
eğitimciler, zekayı bir bireyin sahip olduğu “öğrenme gücü” olarak yorumlamışlardır.
Ancak son dönemde Gardner (1983,1999) insan zekasının objektif bir şekilde
ölçülebileceği tezini savunan geleneksel anlayışı eleştirerek zekanın tek bir faktörle
açıklanamayacak kadar çok sayıda yetenekleri içerdiğini savunmaktadır. Gardner, zekayı,
bir kişinin (1) bir ya da birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme
kapasitesi, (2) gerçek hayatta karşılaştığı problemlere etkili ve verimli çözümler üretebilme
becerisi ve (3) çözüme ulaştırılması gereken yeni ve karmaşık yapılı problemleri keşfetme
yeteneği olarak tanımlamaktadır (Saban,2002).
Gardner bu söyleminden hareketle çoklu zeka hareketinin eğitime ne getireceğiyle ilgili
soruya, bu kuramın bir eğitim hedefi olmadığı; zeka alanlarının hedeflere ulaşmada güçlü
bir araç olduğu şeklinde yanıt vermektedir (Durie,1997). Bu anlamda kuram bir öğrenme
aracı olarak nasıl kullanılabilir? Sorusunun yanıtını verebilmek için öncelikle her insanın
farklı öğrenme yollarının olduğunu bilmek ve kabul etmek gerekir. Her insanın kendine
özgü bir öğrenme yolu vardır. Bu durumda, insanların kendilerine en yakın gelen, en çok
zevk aldıkları ve ilgi duydukları zeka alanlarını birer araç olarak kullanıp, onlara farklı
alanları tanıma ve öğrenme için kapılar açılabilir (Bümen,2002). Campbell’in (1993)
Amerika’da “Cascade Elemantary School” daki araştırmasında da, çoklu zeka uygulanan
öğrenciler farklı yetenek merkezlerine ayrılmış (uzaysal, kinestetik, sözel, mantıksal, v.b),
bu merkezlerdeki çalışmalar sonrasında öğrencilerde; yüksek derecede sorumluluk
duygusu, kendi kendini yönetme ve öz güvenlerinde artış, disiplin problemlerinde azalma,
yeni beceriler edinme ve yeni becerileri uygulama, işbirlikçi öğrenme becerilerinde artış ile
akademik başarılarında artış tespit edilmiştir (Campbell,1993). Bu doğrultuda bakıldığında
çoklu zeka kuramının temelinde “yaşam ile bağlantı-yaşantıya dayalı” eğitim yatmaktadır.
Kurama dayalı öğretim süreci planlanıp uygulandığı takdirde her öğretilen, öğrenci
tarafından daha kolay algılanıp öğrenilebilecek ve yaşamsal bağ kurulabileceği için de
daha işe yarar ve fonksiyonel olabilecektir.
Kuramın öğretim sürecindeki en büyük etkisi öğretmenlerin öğretim stratejileri
geliştirmede yaratıcılıklarını artırmasıdır. Zira öğretmen ve planlamacılar her bir zeka ile
ilgili etkinlikler düşünürken ister istemez öğretim yöntem ve teknik birikimleri gelişmekte,
2