SPIS RZECZY

kultur, które kształtowały jego specyfikę, w tym indiańskiej i murzyńskiej, w którychjeszcze przed spotkaniem z Europejczykami przebłyskiwała prawda Objawienia.Jedna ze sztuk sor Juany, El divino Narciso („Boski Narcyz”), jest najdoskonalszymprzykładem liturgicznej sztuki z gatunku auto sacramental, lepszym nawet, niż sztukiwielkich hiszpańskich przedstawicieli tego typu teatru, Calderona i Lope de Vegi.Sor Juana przyjęła za Platonem, że dusze niemają płci i że nie ma nic niewłaściwego w tym,że zakonnica pretenduje do miana jednegoz najwybitniejszych umysłów swojej epoki,pisze erotyki do innej kobiety i wypowiada sięw kwestiach teologicznych.Twórczość Juany, jak na autora barokowego przystało, opiera się na metaforze,koncepcie i kontraście. Nie znajdziemy tam wielkich fabuł i ciekawych charakterów,znajdziemy natomiast kunszt i pomysł. Nawet jej apologia, Respuesta..., napisanaw odpowiedzi na list biskupa Puebla (opublikowany pod pseudonimem „sor Filotea”),zarzucającego jej zajmowanie się sprawami, które kobietom nie przynależą –a mianowicie naukami świeckimi, literaturą i przede wszystkim teologią – chociażjest pożegnaniem z piórem, aż skrzy się od intelektualnych i literackich akrobacji.Barok, będący par excellence kulturą maski, sprzyjał ukryciu płci. Metaforaumożliwiała snucie rozważań nie wprost, otwieranie kwestii bez ich rozstrzygania,forma pozwalała na całkowite ukrycie autora, który na potrzeby danego sonetumógł stać się kimś zupełnie innym. Wynalazek subiektywnego „ja”, jakiego dokonaliromantycy, był jeszcze przed Europą i, siłą rzeczy, przed jej koloniami. Primerosueño („Sen pierwszy”), wielki poemat sor Juany, jest dużo bardziej zapisem jejfilozoficznych rozważań niż zapisem rzeczywistej wędrówki, w Divino narciso liczysię tylko wielka metafora odkupienia natury ludzkiej, w poezji wreszcie – podmiotliryczny poddaje się całkowicie wymogom formy, w której tworzy zakonnica.Jeśli chodzi o warsztat i talent, to wystarczy stwierdzić, że najwybitniejszybiograf i krytyk sor Juany, noblista Octavio Paz, określa jej wiersze jako przykładynajlepszej wersyfikacji w dziejach literatury hiszpańskojęzycznej – literatury,w której przecież konkurencja jest bardzo duża; w mniej więcej tym samym czasiew Hiszpanii tworzą Calderón czy Góngora. I poezja meksykańskiej zakonnicywytrzymuje to porównanie.