SPIS RZECZY

209Park, prawdziwy książę Myszkin w wersji zachodniej. Jej siła polega na biernejatrakcji dobra, nie ma ona jednak ochoty walczyć o dobro i dlatego, tak jak Myszkin,nie nawróci swojej Nastazji Filipownej – Henry’ego Crawforda. Zabawne, żeniekatoliccy pisarze nie są w stanie wyobrazić sobie dobra w akcji.W powieściach Austen są również kobiety, które aspirują do roli accomplished,mylą jednak ów ideał z zarozumiałością, próżnością czy światowością (pani Eltonz Emmy, panna Bingley z Pride and Prejudice lub panna Crawford z Mansfield Park).Co jednak najważniejsze, najwspanialsze bohaterki Austen, czyli Emma Woodhousei Lizzy Bennet, nie są doskonałe, a wręcz mają w sobie coś wywrotowego, corozsadza zastygły porządek. Chcą być dobre i posiadać wszystkie umiejętności(zwłaszcza Emma), ale wciąż potykają się o własne słabości. Nie są jednak nigdypozbawione dobroci, a brak pełnej ogłady zawdzięczają niestałości w pracy nadnią. Emma jest zarozumiała, Lizzy Bennet uparta – ale obydwie panny na koniecnauczą się pokory. I jeszcze, jak powie nam Austen, wspaniałość nieprzeciętnychcharakterów polega na tym, że są zdolne do namysłu nad sobą i zmiany swojegopostępowania – właśnie jak Emma, Elisabeth czy pan Darcy.Kwestia kobieca rozwiązanaAusten wyraźnie wyróżnia niektóre ze swoich bohaterek. Są to kobietyrozsądne (sensible), a zatem te, które chcą samodzielnie osądzać świat. Kobieta –dokładnie tak jak mężczyzna – ma, zdaniem pisarki z Chawton, obowiązek używaćrozumu, poszukiwać za jego pomocą prawdy i dobra, oraz, używając woli, podążaćza tym, co dzięki rozsądkowi jawi się jako ich obowiązek. Tak właśnie kształtujesię dobre nawyki. Jak na niezbyt wykształconą córkę pastora – wyrafinowanypomysł, przypominający najlepsze filozoficzne tradycje Zachodu. Obowiązki kobieti mężczyzn nie są jednak takie same – te same mają być tylko zasady, którymipanowie i panie się kierują. Precyzyjnie opowiada o tym Mansfield Park oraz losynajmniej wyemancypowanej (a jednak bardzo rozsądnej) bohaterki Austen, FannyPrice. Wszystkie „władze etyczne” Fanny działają bez zarzutu: osądza, w kwestiidobra ma żelazną wolę i dobre nawyki – dlatego jej życie jest dobre. Miss i MisterCrawford, inni bohaterowie tej książki, choć chcieliby żyć dobrze, mają charakteryspaczone przez złe wychowanie i niekorzystny przykład opiekunów, a ich wolaszwankuje, ponieważ są po prostu rozpieszczeni. Jest tutaj jednak i rodzaj naturalnejdeterminacji: Susan Price, młodsza siostra Fanny, ma przyrodzoną żywość umysłui wrażliwość na dobro, ale nikt jej odpowiednio nie wychował. Są wreszcie kobiety,które otrzymały wszelkie wychowanie, ale po prostu z natury nie są zdolne dogłębszej refleksji (pani Bertram, pani Elton i wiele innych) lub nie dość, że sąniewykształcone, to jeszcze niezbyt mądre (pani Bennet i młodsze siostry Lizzyz Pride and Prejudice czy panna Bates z Emmy).Zanim nastał feminizm