SPIS RZECZY

Ponieważ, jak pisała w swoich powieściachi listach do najbliższych, „nie ma nicgorszego, niż wydać się bez miłości”,nawet kosztem wyrzeczenia się osobistegospokoju i bezpieczeństwa. Staropanieństwo– chociaż niewygodne i poniżające – byłodla niej zatem nie tylko smutnym zbiegiemokoliczności, ale i prywatnym sprzeciwemwobec sytuacji angielskiej kobiety naprzełomie XVIII i XIX wieku. Z drugiej strony– właśnie w tych okolicznościach i dziękinim Austen stworzyła sześć powieści,które na zawsze weszły do skarbnicyanglosaskiego pisarstwa. Prozę starej pannyz Hampshire stawia się dzisiaj bez wahaniaobok tragedii Shakespeare’a – choć są toromanse, w których na pierwszy rzut okachodzi zaledwie o to, jak zawrzeć udanyzwiązek małżeński. Z drugiej strony – czymałżeństwo to rzeczywiście banalny temat?Mamy niewiele danych na205Staropanieństwo –chociaż niewygodnei poniżające – było dlaniej nie tylko smutnymzbiegiem okoliczności,ale i prywatnymsprzeciwem wobecsytuacji angielskiejkobiety na przełomieXVIII i XIX wieku.temat pisarskiej samoświadomości Austen. Wszystko wskazuje jednak na to, żezdawała sobie sprawę z wielowymiarowości swojej twórczości. Pisarka wyszłaz nieprawdopodobnego (!) założenia, że kobieta jest człowiekiem i że także twórczośćtypowo kobieca ma szansę przejść do skarbnicy ogólnoludzkich dokonań. Pisałao kobietach, które, chociaż nie znajdują się w uprzywilejowanej sytuacji, stanowiądla mężczyzn partnerki i prawdziwe wyzwanie. Ów chrześcijański z ducha pomysłna kobiecość, kwitnącą najpełniej na tle prawdziwej męskości gentlemana, podanyz typowo angielskim humorem, sprawił, że powieści Austen były i są czytanie nietylko przez kobiety. Ale zaprezentujmy niezwykłą filozofię pisarki z Chawton nakonkretnych przykładach.Duma i uprzedzenie („Pride and Prejudice”) to powieść epistemologiczna.Austen nie czytała zapewne Locke’a i Hume’a, niemniej jednak oddychała tym samympowietrzem, którym oddychali brytyjscy empiryści. Wiedziała, że wiedza pewnarodzi się z połączenia doświadczenia i użycia rozumu, który to doświadczenie osądzai „przyświadcza” wyciągniętym na jego podstawie sądom. Osąd oparty na „pierwszychwrażeniach” (a dokładnie tak brzmiał pierwotny tytuł najsłynniejszej książki Austen)jest jednak zawodny, a wyrabianie sobie zdecydowanej opinii na jakiś temat powinnoZanim nastał feminizm