SPIS RZECZY

Chociaż Jane Austen analizuje przede wszystkim płeć piękną, to drugoplanowepostaci mężczyzn informują nas, że zdaniem powieściopisarki w ich świecie występujądokładnie te same zależności i problemy. Bywają mądrzy i dobrzy panowie Knightley,bywają też dobrzy, choć niezbyt mądrzy panowie Bingley, wreszcie inteligentni, leczźli panowie Wickham. Austen nie myliła ze sobą rozsądku i inteligencji. „Mądrość jestlepsza niż inteligencja i z całą pewnością to ona będzie śmiała się ostatnia” – pisaław jednym ze swoich listów. Chociaż zatem LizzyBennet i Emma Woodhouse są błyskotliwe, nieEmmę Harold Bloomnazwał najbardziejangielską spośródangielskich powieści.ta cecha sprawia, że wychodzą zwycięsko zeswoich przygód, chociaż zapewne dzięki nimsą wśród czytelników bardziej popularne niżnieśmiała Fanny Price.Zachwycający jest ironiczny dystans,z jakim Austen traktuje kipiący emocjąświat romantyzmu, do którego należy. Niezapominajmy, że w tym samym roku coPride and Prejudice ukazały się prace Byrona,Coledridge’a, Scotta i Shelleya; Keats zaczniepublikować cztery lata później. A zatem Jane Austen pisała w samym środkuwielkiego romantycznego poruszenia – i na pewno do pewnego stopnia zdawałasobie z tego sprawę. Widać to najpełniej w postaci Marianne Dashwood z Sense andSensibility (a zatem „romantycznej”, w odróżnieniu od drugiej z sióstr, „rozważnej”),naszkicowanej z humorem i pewnym dystansem. Romantyczność Marianny zostaniezresztą poskromiona, a ona sama wybierze statecznego i szlachetnego pułkownikazamiast cytującego Szekspira kochanka-lekkoducha. Nic dziwnego – zachodniromantyzm w tym odbiegał od polskiego, że wiązał się z uwiądem moralnościi apoteozą niestałości uczuć. To, że nieposkromiony romantyzm Marianny zostajepokonany, a zwycięzcą okazuje się, jak zwykle, mężczyzna, który w danej powieścistanowi biegun prawdziwej gentility, jest figurą zwycięstwa zmysłu moralnegoi rozumu nad zagrażającym kulturze Anglii (i Zachodu) uwiądem. Zawsze, przekonujeAusten, można zakochać się drugi raz, zakochać się lepiej i rozsądniej. Chociażzatem obyczaje karleją, Anglia nie została stracona, bo wciąż możemy powrócić doprawdziwych wartości.Mężczyźni w powieściach Jane Austen nie są przeciwnikami kobiet czyuzurpatorami zajmującymi miejsca im nieprzynależne, ale dopełnieniem, na tlektórego najlepiej wyraża się niezwykła kobiecość bohaterek. Twórczość Jane Austento – nie da się nie mieć takiego wrażenia – projekt prawdziwej emancypacji. Powieśćdla kobiet, nie wstydząc się swojej „kobiecej” genezy, staje się nośnikiem prawduniwersalnych, a na jej lekturze mogą skorzystać również mężczyźni. Austen niemiała kompleksów – forma kobieca jest w stanie udźwignąć prawdy najbardziejważkie. W przypadku Emmy, książki, w której wszystkie wątki Austen dojrzewają