SPIS RZECZY

233przedłużyć życie papieża. Stosowano terapię poprawiającą oddychanie, antybiotyki,tracheotomię, sondę nosowo-żołądkową, a także respirator (w ciągu dwóchostatnich dni życia). Decyzje te, zdaniem przynajmniej części lekarzy, nosiłyznamiona przesadnej, uporczywej terapii, której celem było nie tyle leczenie, ilesztuczne i pozbawione podstaw medycznych przedłużanie życia. A wszystko towbrew wyraźnie wyrażonej woli papieskiej, którą podsumowują słowa: „Pozwólciemi odejść do domu Ojca” 1 . Jak przekonują dr Tomasz Dangel i Marek Wichrowski,papież nie otrzymał „możliwości dokonania wyboru – między zaproponowanymi zastosowanym leczeniem a odstąpieniem od tego typu zabiegów na rzecz opiekipaliatywnej. W jego dramatycznej konfrontacji z agresywną postawą lekarzy,określaną w dokumentach Kościoła jako uporczywość terapeutyczna, zwyciężyłytracheotomia, sonda żołądkowa i respirator” 2 . I choć takie opinie wydają sięprzesadzone, to pozostają one świadectwem istotnych pytań, jakie zrodziła śmierćJana Pawła II.Co wspólnego mają ze sobą zagłodzenie na śmierć Terri Schiavo czy skazanie napodobny sposób umierania Eluany Englaro oraz odchodzenie pod troskliwą opiekąlekarzy papieża? Odpowiedź jest oczywista – wszystkie te przypadki odnoszą siędo problemu zaniechania uporczywej terapii. W przypadku Jana Pawła II miano jązastosować, wbrew wyraźnym poleceniom samego pacjenta, zaś w przypadku obukobiet odstąpienie od ich karmienia miało być usprawiedliwione zaprzestaniemuporczywej terapii, na którą godzi się zresztą Kościół katolicki.Choć w sprawach Schiavo i Englaro Kościół hierarchiczny zdecydowanie protestowałprzeciw decyzjom sądów, to nie brakuje bioetyków, także przyznających się dochrześcijaństwa, którzy uznają, że odłączenie chorego od pokarmu może byćmoralnie usprawiedliwione. „Sztuczne odżywianie moralnie i prawnie należydo form leczenia podtrzymującego życie, które w określonych okolicznościachmogą zostać wstrzymane albo przerwane”, podkreśla jezuita ks. Philip Schmitz,przy czym zastrzega, że „w żadnym wypadku nie można zejść poniżej dolnejgranicy w dostarczaniu organizmowi określonego minimum płynu. W żadnychokolicznościach nie można pozwolić choremu po prostu umrzeć z pragnienia” 3 .1 S. Dziwisz, Cz. Drążek SJ, R. Buzzoretti, A. Comastri, Pozwólcie mi odejść. Siła w słabości Jana Pawła II, tłum.W. Dzierża, M. Romanowski, Częstochowa 2006, s. 50.2 T. Dangel, M. Wichrowski, Jan Paweł II w stanie terminalnym. Paliatywne wycofanie się z leczenia czy terapiauporczywa, „Ozon” 13 (50) 2006, s. 10.3 P. Schmitz SJ, Prawo do umierania?, tłum. J. Zakrzewski, w: Bioetyka. Naglące pytania, red. P. Aszyk SJ,Granice uporczywej terapii