SPIS RZECZY

O jaki kościół chodzi? – zapytuje zakonnica. Czy Apostoł zakazuje kobietom czytaćczytania podczas mszy i wygłaszać kazania, czy też może skazuje niewiasty nacałkowite milczenie w sprawach wiary? Czy nie wskazuje w innym miejscu, żestarsze kobiety o dobrych obyczajach są znakomitymi nauczycielkami? I czy nieprzestrzega gdzie indziej również mężczyzn, aby nie zajmowali się sprawamiBoskimi, jeśli nie są do tego wystarczająco zdolni? Zdolności zostały rozdanenierówno – nie tylko wśród kobiet, ale i wśród mężczyzn, twierdzi sor Juana. Zamiastdyskryminacji płciowej zakonnica proponuje swoisty intelektualny elitaryzm,kryterium predyspozycji, dzięki któremu sztukami i naukami zajęliby się ludzieobdarzeni odpowiednimi zdolnościami, niezależnie od swojej płci. W tym i ona,oczywiście.W villancico ku czci św. Katarzyny Aleksandryjskiej, pisanym w 1691 roku,kiedy wokół niej zaczynało już robić się „duszno” od wątpliwości kościelnychprzełożonych, sor Juana jeszcze grała na nosie swoim przeciwnikom:Dzięki słabej białogłowieWiedzą egipscy doktorowieże płeć traci znaczeniegdy chodzi o zrozumienie.Zwycięska, zwycięska!(...)Uczy się, prowadzi debaty,Naucza w służbie KościołaTo dla tej służby StworzycielRozumem ją obdarował.Zwycięska, zwycięska!(...)W tych wszystkich wystąpieniach zakonnica rzeczywiście stwarza pozory walkiw „słusznej, kobiecej sprawie”. W końcu nie wszyscy mężczyźni są geniuszamii nie wszystkie kobiety są głupie. Ale cały wywód sor Juany podszyty jestprzykładami własnej niezwykłości, geniuszu i talentu, czy porównywaniem siebiedo prześladowanych proroków i Chrystusa, które sprawiają, że list jest w zasadzieuzasadnieniem jej – i tylko jej – prawa do specjalnego traktowania w męskimświecie. Sor Juana uchodzi za feministkę ante litteram, a jej Respuesta a sor Filoteaczytana jest na ogół jako bezprecedensowe wystąpienie w obronie praw kobiet.Problem polega jednak na tym, że, odpowiadając na atak biskupa, zakonnica miałana celu przede wszystkim swoje prawa i swoje przywileje, wynikające z niezwykłychzdolności, jakimi obdarzyła ją Opatrzność. Czy Bóg dałby mi te wszystkie talenty,gdyby nie chciał, abym je rozwinęła? – pyta w liście. Zakonnica nie walczy zatemtyle o prawa kobiet, ile o dyspensę dla siebie. Ambicją sor Juany było zatem stać się