SPIS RZECZY

87moralnych czy kulturowych. Tak więc ewangelikałowie – dla których wzorem byłzawsze Billy Graham – nagle dostrzegli drugi wzór: Jana Pawła II, który działałna znacznie większej scenie – scenie światowej, a nie tylko amerykańskiej. I nietylko reprezentował prawdę teologiczną i wierność Ewangelii, lecz bezpośredniopodejmował wielkie zagadnienia moralne swoich czasów. Doszło więc do tego, żenawet w bardzo konserwatywnych bastionach ewangelikalizmu, jak choćby SouthernBaptist Theological Seminary w Louisville, w stanie Kentucky, znaleźć możnabaptystycznych seminarzystów pochylonych nad encyklikami Centesimus annus czyEvangelium vitae.Czy ma Ksiądz wrażenie, że Ameryka głęboko różnisię od Europy? Że w Ameryce religia i duchowośćmają znaczenie w życiu publicznym, podczas gdyw Europie są one ignorowane?– W Polsce nie.Istotnie, Polska różni się od reszty Europy, alepytanie brzmi: czy trend sekularyzacyjny w Europieda się jeszcze odwrócić?– Nigdy nie można powiedzieć, że nie ma nadziei. T.S. Eliot powiedział, żeżadna sprawa nie jest ostatecznie przegrana, a to dlatego, że żadna sprawa niejest ostatecznie wygrana. Europa jest w bardzo poważnym kryzysie. Jeszczetrzydzieści lat temu intelektualiści zgadzali się z Maksem Weberem, że istniejekonieczny i nierozdzielny związek pomiędzy modernizacją i sekularyzacją.Nazywało się to teorią sekularyzacji. Patrząc na sprawy z tej perspektywy, ludziemówili o „amerykańskiej wyjątkowości”. Zadawali pytanie: jeśli to prawda, że imspołeczeństwo bardziej nowoczesne, tym bardziej jest zsekularyzowane, to jakwyjaśnić, że USA ma społeczeństwo najbardziej nowoczesne, a przy tym bardzoreligijne? Socjologowie uważali to za wielką zagadkę i kładli na karb amerykańskiejwyjątkowości.Dziś stan debaty zmienił się zasadniczo. Ameryka jest zgrana z resztą świata,a zagadką pozostaje Europa Zachodnia. Powinniśmy więc zacząć mówić raczejo „europejskiej wyjątkowości”. W pozostałej części świata jesteśmy świadkamiraczej desekularyzacji, wzrostu znaczenia religii. Nie tylko chrześcijaństwa, ale takżenp. islamu.Co więc stanie się z Europą Zachodnią? Nie wiem. Wiele badań socjologicznychwskazuje, że fenomen Francji, Niemiec czy Skandynawii nie polega na zaniku wiary,Podzielona Ameryka, umierająca Europa, intrygująca Polska