SPIS RZECZY

nie stoi prawdziwa grzeczność, lub wręcz są rozpustnikami o wyglądzie aniołów(pan Willoughby z Sense and Sensibility czy pan Crawford z Mansfield Park, uktórego rozpoznaniu dobra nie towarzyszy silna wola w podążaniu za nim). O tymkluczowym rozróżnieniu poinformuje nas w Emmie pan Knightley: prawdziwigentlemani są nie tylko obeznani w obyczajach, ale, przede wszystkim, w swoim207Jak zauważyli uważni czytelnicy Austen, np.C.S. Lewis, jej proza jest po prostuchrześcijańska, a prawdziwa grzeczność jestcnotą wspólną wyrosłym ze wspólnego pniaspołecznościom Zachodu.postępowaniu kierują się uczuciami drugiego człowieka. Galanci – jak FrankChurchill czy pan Wickham – dysponują ogładą, ale nie zważają na uczucia innych;kierują się tylko własnym interesem i przyjemnością. Do podobnych wnioskówskłoni nas lektura mowy o grzeczności z I Księgi Pana Tadeusza. Dlaczego? Bo,jak zauważyli uważni czytelnicy Austen, np. C.S. Lewis, jej proza jest po prostuchrześcijańska, a prawdziwa grzeczność jest cnotą wspólną wyrosłym ze wspólnegopnia społecznościom Zachodu. Grzeczność nie przychodzi jednak sama, trzeba jąwykształcić – taka jest podstawowa funkcja domu, w którym się wyrasta. Opróczwiedzy i umiejętności, właśnie grzeczność mają wszczepić opiekunowie i rodzice.Porażkę – i to sromotną – odnosi pod tym względem sir Thomas z Mansfield Park,najbardziej moralistycznej z powieści Jane Austen – jego córki będą znały dobreobyczaje, ale nie okażą się dobre.A zatem gentleman to ideał, na który składa się godność urodzenia, znajomośćobyczajów, ogłada, ale i chrześcijańska caritas – ze szczególnym uwzględnieniemtej ostatniej. Zgodnie z tym mamy w twórczości Austen gentlemanów, którzy niezachowują się jak gentlemani i są nimi tylko dzięki zewnętrznym okolicznościommajątku i urodzenia. Mamy wreszcie, jak wujostwo Elisabeth Bennet, państwoGardiner, ludzi niższego stanu, którzy są bardzo gentleman-like – bo zachowują to,co należy do ideału gentility, chociaż nie mają urodzenia. Wynika to z jeszcze innejstałej angielskiej kultury – bezgranicznej wiary w wolę, która, jeśli została właściwieukształtowana, zawsze może podołać moralnemu obowiązkowi. „Jest rzecz, którąmężczyzna, zawsze może zrobić, jeśli tylko chce – poinformuje nas w innym miejscuniezastąpiony pan Knightley z Emmy. – A tą rzeczą jest spełnienie obowiązku”.Zanim nastał feminizm