SPIS RZECZY

najpełniej, romans jest jużtylko decorum, w którymautorka zamknęłapieczołowity portret Angliiepoki napoleońskiej (WalterScott porównywał precyzjęjej prozy do malarstwaflamandzkiego). Emma torównież, przede wszystkim,traktat o tym, co to właściwieznaczy być gentle. Sięgając poodważne porównanie, możnastwierdzić, że ta powieść jest jak naszPan Tadeusz – jakkolwiek historia uczuciapana Knightelya do rozpuszczonej Emmy (jakTadeusza i Zosi) chwyta za serce, to książkę czytasię dla zawartych w niej prawd i opisów, a nie dla samegoromansu. Czy też może – u Austen obydwie sfery są równie ważne,wiążą w typowo wyspiarski sposób prozę życia, dowcip i moralneprzesłanie. Nie bez przyczyny Emmę Harold Bloom nazwałnajbardziej angielską spośród angielskich powieści.Nierozważne czy nieromantyczne?Spór o to, czy Austen rzeczywiście zawarła w swoichpowieściach wątki religijne, trwa do dzisiaj, a rozpoczął się tuż popublikacji jej powieści. W 1816 roku jeden z angielskich krytykówchwalił Emmę za to, że jej autorka „nie miesza się do religii; mamyjuż dość fanatycznych powieści i ich fanatycznych autorek”.Paradoksalnie, właśnie Emma jest tą powieścią Brytyjki, w którejnajpełniej wyrażona została idea gentility. Dzisiaj wiemy, że Austennapisała także kilka modlitw, a nawet najprawdopodobniej kilkakazań, które, oczywiście, przeznaczone były dla jej braci pastorów.W postaciach, takich jak pan Collins czy pan Elton, wyśmiewałaupadek powołania kapłańskiego w Anglii epoki napoleońskiej,a w postaci Edmunda Betrama próbowała dla tego kryzysu znaleźćremedium. Tutaj jej droga spotyka się do pewnego stopnia z drogątworzącej wiek wcześniej Meksykanki. Podobnie jak sor Juana,Jane cieszyła się zresztą przychylnością dworu, chociaż i jej nie razdawano do zrozumienia, że wyśmiewanie się z kapłanów nie jestZanim nastał feminizm