I

Blijkbaar kunnen deze patiënten geen toegang krijgen tot gebieden in de hersenen waar de
betekenis van voorwerpen is opgeslagen. Dergelijke stoornissen kunnen ook categoriespecifiek
zijn: een patiënt kan bijvoorbeeld geen levende, maar wel levenloze objecten benoemen.
Hogere-orde visuele perceptie is een uitermate complex proces, waarin verschillende subsystemen
kunnen worden onderscheiden. Elk van deze subsystemen (zie figuur 6.6) is met
een eigen netwerk in onze hersenen verbonden. Input van de ogen komt allereerst terecht in
een visueel buffer, de eerder genoemde striate en extrastriate gebieden in de posterieure
schors. Hierbij wordt door een attentioneel mechanisme bepaalde informatie geselecteerd,
en doorgezonden naar de twee systemen in de hersenen, die verantwoordelijk zijn voor het
encoderen van spatiële- en object-eigenschappen: de eerder besproken waar en wat systemen.
Attentie ‘scherpt’ hier als het ware de waarneming aan. Het attentiemechanisme kan
daarbij op twee manieren worden geactiveerd, namelijk ‘exogeen’, dat wil zeggen automatisch
door de stimulus zelf, of ‘endogeen’, dat wil zeggen bewust gecontroleerd en van binnen
uit.
Tijdsperceptie
Tijd als zodanig wordt niet waargenomen, wél de tijdsrelatie van gebeurtenissen: na bliksem komt een
donderslag, Tijdsperceptie is een complex proces waarbij ook geheugen, bewustzijn en motoriek zijn
betrokken. Zo vereist het bespelen van een instrument of uitvoeren van computer spelletjes een accurate
perceptuele én motorische timing. Tijdsperceptie speelt ook een rol in onze tijdsbeleving: soms
lijkt de tijd zeer snel en soms zeer langzaam te verlopen. Anticipatie of preparatie van voorspelbare
gebeurtenissen leidt tot meer efficiënte en snellere motorische reacties. Het tijdsinterval tussen de
onconditionele (UCS) en conditionele stimulus (CS) speelt ook een belangrijke rolbij conditioneren.
Gebeurtenissen die recent hebben plaatsgevonden worden eerder (verderweg in de tijd) geschat, en
gebeurtenissen die lang geleden hebben plaatsgevonden worden later (dichterbij in de tijd) geschat.
Sommigen veronderstellen het bestaan van een centraal klok- of oscillatiemechanisme, dat pulsen telt.
Het lijkt echter aannemelijk dat meerdere gebieden als cerebellum, thalamus, basale ganglia maar ook
hogere corticale structuren bij de perceptie van tijd zijn betrokken. Ook blijkt de neurotransmitter
dopamine de tijdsperceptie te beìnvloeden. Over de specifieke rol van deze gebieden, en de vraag of
er één enkel mechanisme de diverse deelprocessen van tijdsperceptie aanstuurt, bestaat echter nog
geen duidelijkheid. Zie ook David. M. Eagleman (2008). Human time perception and its illusions. Current
Opinion in Neurobiology Volume 18, Issue 2, April 2008, Pages 131–136.
Onderzoek van Moran en Desimone naar neuronen in de visuele schors van apen, heeft
aangetoond dat vooral cellen in gebied V4 gevoelig zijn voor attentionele modulatie.Cellen
die correspondeerden met gedeelten van het visuele veld waarop apen hun aandacht richtten,
bleken in deze studie sterker te vuren dan cellen die correspondeerden met stimuli die
buiten dat veld vielen. Niet alle informatie in het visuele buffer passeert echter een attentioneel
filter. Een groot deel van de informatie passeert een mechanisme dat automatisch ei-
136