I

cognitieve evaluaties van personen en situaties een meer centrale rol spelen. Secundaire
emoties worden ook sterker bepaald door aangeleerde dan aangeboren disposities.
Het onderscheid primair-secundair kan ook bekeken worden vanuit het perspectief van hersenstructuren.
Daarbij worden primaire emoties meestal geassocieerd met ‘primitieve’ structuren
in de hersenstam en limbisch systeem, zoals de hypothalamus, die basale driftmatige
behoeften als honger en dorst regelen. Regulatie van secundaire emoties wordt daarentegen
toegeschreven aan ‘hogere’ gebieden in de neocortex.
9.1.3 Niveau van beleving: expliciet of impliciet
Het woord emoties roept bij ons allerlei associaties op. Meestal gaat het daarbij om ‘gevoelens’
die wij bewust beleven, zoals blijheid, angst, afkeer en dergelijke. Deze bewuste of
'expliciete' vormen van emotie worden vaak toegeschreven aan een samenspel van emotionele
en cognitieve processen. Vooral bij de mens speelt dit soort interacties een belangrijke
rol. Dit blijkt bijvoorbeeld uit het feit dat indrukken, gedachten en ervaringen bij ons vaak
affectief gekleurd zijn, dat wil zeggen een gevoel oproepen van blijheid, afkeer of boosheid.
Niet alle vormen van emoties hoeven echter gepaard te gaan met bewust beleefde gevoelens.
Bij dieren zullen emoties meestal in reflexmatig gedrag als vlucht- of vechtreacties tot
uiting komen. Deze reacties worden vooral gemedieerd door directe neurale routes, die de
(emotionele) perceptie in actie omzetten. Deze directe reacties kunnen ook bij de mens
optreden, in de vorm van 'impliciete' emoties. Dit zijn emotionele reacties die een effect
hebben op ons gedrag of fysiologische toestand, zonder dat (of vóórdat) wij ons daarvan
bewust zijn. Vermoedelijk hebben dit soort emotionele reacties hun wortels in dezelfde bioevolutionaire
mechanismen die ook aan emotioneel gedrag van dieren ten grondslag liggen.
In paragraaf 9.6 zal worden ingegaan op de neurale circuits die aan deze impliciete en expliciete
vormen van emoties ten grondslag liggen.
9.1.4 Deelprocessen van emotie
Praktisch alle emotietheorieën gaan uit van de veronderstelling dat aan een emotionele
beleving een interpretatie of evaluatie van de gebeurtenis of prikkel die de emotie opwekt,
voorafgaat. Deze gebeurtenis kan een positief of negatief karakter hebben. Dus, in meest
algemene zin kan een emotie worden omschreven als een toestand van het organisme (c.q.
onze hersenen) die het gevolg is van evaluatie van een positieve of negatieve gebeurtenis.
Deze evaluatie kan soms een bewuste beleving (gevoel) tot gevolg hebben, maar soms ook
volledig onbewust plaatsvinden.
247