I

eerder is in dit hoofdstuk aangegeven dat de amygdala binnen het limbisch systeem een
sleutelrol speelt bij de verwerking van affectieve prikkels (zie bijvoorbeeld figuur 9.11). De
amygdala ontvangt bovendien visuele en auditieve input uit de temporaal kwab van hogereorde
representaties (objecten, gezichten, stemmen, zie figuur 9.4). Het meest logische
scenario lijkt dus dat binnen de amygdala een eerste evaluatie van de valentie (affectieve
betekenis) van een prikkel plaatsvindt. De centrale nucleus van de centrale nucleus stuurt
vervolgens, na detectie van de positieve reinforcer een signaal naar het ventraal tegmentum
dat op zijn beurt via de nucleus accumbens dopamine vrijmaakt. Dit koppelt dan weer terug
naar het affectieve systeem waar het een modulerend effect heeft op de affectieve processen
als beleving en actiebereidheid.
Dopamine heeft ook een effect op affectieve leerprocessen. Zo kan het via een terugkoppeling
naar de emotionele circuits de neurale verbindingen tussen stimulus en respons versterken
Het zou daarbij met name kunnen bijdragen tot versterking van de neurale connecties
tussen a) primaire en secundaire reinforcers (in de orbitofrontale schors) en b) de respons en
secundaire reinforcers (in basale ganglia). Mogelijk is hierbij hetzelfde mechanisme van longterm-potentiation
(LTP) werkzaam, dat ook bij leerprocessen in de hippocampus een rol
speelt. In tegenstelling tot cognitief leren, zou echter bij instrumenteel conditioneren van
emotioneel gedrag LTP vooral optreden in de ‘actiecircuits' in de prefrontale schors en basale
ganglia.
9.8.5 Depressie: de rol van noradrenaline, serotonine en stresshormonen
Depressiviteit is een pathologische aandoening die gekenmerkt is door een neerslachtige
stemming, een verminderde belangstelling voor en plezier in dagelijkse bezigheden. Vaak is
er ook sprake van een gevoel van vermoeidheid, slapeloosheid, denk-, geheugen- en concentratiestoornissen.
Naar schatting 10 procent van de bevolking (bij vrouwen ligt dit percentage
iets hoger) lijdt gedurende zijn leven aan een ernstige, korte of langdurige, depressieve
stoornis. Van de depressieve patiënten pleegt ongeveer 15% jaarlijks zelfmoord. Sommige
patiënten vertonen daarbij ook manische fasen, dat wil zeggen perioden van grote opgewondenheid.
Men spreekt dan van een bipolaire stemmingsstoornis, in tegenstelling tot een
unipolaire stoornis die hoofdzakelijk bestaat uit neerslachtigheid. Depressie heeft ook een
ingrijpende invloed op cognitieve functies als geheugen, aandacht en bewustzijn. Tweelingenonderzoek
heeft aangetoond dat er bij depressiviteit sprake is van een duidelijke erfelijke
factor. De kans dat beide leden van een eeneiïge tweeling de ziekte hebben, is namelijk veel
hoger dan bij broers en zusters. Het is echter nog onduidelijk welke chromosomen de drager
zijn van de genen voor depressiviteit.Veel onderzoek naar depressie heeft zich gericht op de
rol van biochemische factoren. Twee neurotransmitters, die beiden behoren tot de groep van
289