I

10
Lateralisatie en taal
10.1 Inleiding
In het laatste hoofdstuk van dit boek komen twee onderwerpen aan de orde, namelijk lateralisatie
(ook wel hemisferische specialisatie genoemd) en taal. De koppeling van deze twee
onderwerpen is niet toevallig, omdat van de hogere cognitieve functies vooral taalprocessen
met verschillen in functioneren van de linker en rechter cerebrale hemisfeer in verband zijn
gebracht. Dit wil echter niet zeggen dat hemisferische verschillen louter terug te voeren zijn
tot verschillen in verbale (taalachtige) versus niet verbale verwerking. Ook andere cognitieve
functies zijn afhankelijk van specifieke kenmerken van de hemisferen. In dit hoofdstuk zal
eerst worden ingegaan op algemene principes die bij hemisferische specialisatie een rol
spelen. Daarna zal het onderwerp taal worden besproken.
10.2 Lateralisatie
Het feit dat de mens over twee hemisferen beschikt, is niet alleen voor de wetenschap, maar
ook de 'mens in de straat' een boeiend gegeven. Dit blijkt uit de vele populairwetenschappelijke
publicaties over de mogelijke verschillen tussen de corticale hemisferen.
Hierbij wordt vaak van simpele tweedelingen uitgaan. Zo zou de linkerhemisfeer rationeel,
linguïstisch en analytisch, en de rechterhemisfeer intuïtief, ruimtelijk en holistisch van aard
zijn. In dit hoofdstuk zal echter worden aangevoerd dat deze simpele tweedelingen niet altijd
overeenstemmen met de werkelijkheid. Dit heeft enerzijds te maken met de complexe structuur
van cognitieve functies, en anderzijds met het feit dat beide hemisferen in staat zijn om
de meeste van deze functies uit te voeren. De populaire opvatting dat de mens twee hersenhelften
heeft die elk een specifieke rol vervullen, lijkt dus in grote lijnen onjuist. In de
volgende paragrafen zal op een aantal belangrijke aspecten van cerebrale organisatie en
lateralisatie worden ingegaan. Dit zijn achtereenvolgens, a) anatomische kenmerken van de
beide hemisferen en hun verbindingen; b) evolutionaire aspecten, c) methoden voor onderzoek
naar cerebrale lateralisatie zoals laterale input taken en de 'split-brain' benadering, en
d) lateralisatie van hogere corticale functies.
295