I

gend dier, of van een interne prikkel, zoals een gedachte die ons angstig maakt. Ook de
feedback van lichamelijke reacties is een voorbeeld van een interne prikkel die een gevoel
kan oproepen. Belangrijk is dat het evaluatieproces dat een emotie oproept, niet altijd gepaard
hoeft te gaan met een bewust beleefde emotie (‘gevoel’). Een emotie kan namelijk ook
impliciet, dus onbewust, ons gedrag of onze fysiologische toestand beïnvloeden. Aangenomen
wordt dat bewuste en onbewuste reacties van het organisme via verschillende neurale
routes in de hersenen tot stand komen.
9.3 Het leren van emoties: de rol van reinforcers
Emoties kunnen soms spontaan (van 'binnenuit') en soms door externe gebeurtenissen (van
‘buitenaf’) worden opgeroepen. Met name de valentie van deze gebeurtenissen is hierbij van
belang gebleken. Dit doet de vraag rijzen wat de eigenschappen zijn van prikkels uit de
omgeving, die bepalen dat zij in het ene geval een positieve en in het andere geval een
negatieve emotie oproepen. Kort gezegd: wat is eigenlijk een positieve en wat een negatieve
stimulus? Om deze vraag te beantwoorden is het noodzakelijk eerst enige aandacht te
schenken aan het conditioneringsonderzoek met dieren. Met name dit type onderzoek heeft
bijgedragen tot een scherper inzicht in het neurale substraat van emoties, niet alleen bij
dieren maar ook bij de mens.
9.3.1. Typen reinforcers
De drijfveren van ons gedrag worden voor een belangrijk deel bepaald door fysiologische
behoeften als honger, dorst en seksualiteit. Deze veroorzaken een intern signaal dat een
drijfveer doet ontstaan, die ons vervolgens aanzet tot actie. Doel van de drijfveer en actie is
de behoefte te bevredigen: dus toenadering tot voedsel, water of seksueel contact. De bevrediging
van deze primaire of aangeboren behoeften is noodzakelijk voor overleving en
voortplanting.
Positieve en negatieve reinforcers De stimuli of condities die leiden tot bevrediging van de
primaire behoeften, zoals voedsel, drank of seksueel contact, worden primaire reinforcers
genoemd (in het Nederlands wordt de term "bekrachtiger” gebruikt).
Er kunnen twee soorten reinforcers worden onderscheiden, namelijk positieve en negatieve.
Een positieve reinforcer is identiek aan beloning, een negatieve reinforcer aan straf. Onder
beloning kan elke stimulus worden verstaan die een positief of prettig gevoel oplevert, en
waarnaar iemand weer terugverlangt. Denk bijvoorbeeld aan voedsel voor een hongerig
persoon, of een borrel voor de alcoholist. Straf daarentegen is een stimulus of gebeurtenis
die een negatief of onaangenaam gevoel bij ons oproept, en die wij daarom zullen trachten te
256