I

Figuur 8.4 Vereenvoudigde schematische afbeelding
van het kortetermijngeheugen (grijs gebied:
KTG) als een geactiveerd deel van het corticale
langetermijngeheugen (LTG). Deze activatie kan op
drie manieren plaatsvinden, namelijk (1) ‘bottom up’,
vanuit sensorische structuren en thalamus, (2) vanuit
subcorticale structuren als limbisch systeem
(expliciet-perceptueel geheugen) of cerebellum en
basale ganglia (vooral het geheugen voor vaardigheden
en motorische processen), en (3) ‘top-down’
vanuit de ‘central executive’ (werkgeheugen) in de
prefrontale schors.
Sensorisch geheugen en priming Bij het
zogenaamde sensorische geheugen, maar
ook bij een proces als priming, blijken de
corticale structuren rechtstreeks via de sensorische circuits te worden geactiveerd (route 1).
Bij deze route vindt een kortdurende en automatische activatie van elementen van het langetermijngeheugen
plaats, door externe input. Het gaat hier om een zeer vroege sensorische
vorm van kortetermijngeheugen, waarbij neurale elementen worden geactiveerd die deel
uitmaken van de sensorische schorsgebieden. Bij de visuele perceptie betreft dit bijvoorbeeld
opvallende stimulusconfiguraties die uit de achtergrond naar voren springen (ook wel 'pop
out' genoemd). Ook kan er sprake zijn van elementaire stimuluskenmerken zoals kleur, vorm,
oriëntatie die structuren in primaire schors activeren.
Kortetermijngeheugen als voorportaal van het langetermijngeheugen. De opvatting dat het
kortetermijngeheugen als een 'portaal' naar het langetermijngeheugen fungeert, speelt een
rol in de theorieën van Hebb, Atkinson en Shiffrin. Volgens Hebb was namelijk de basis van
het kortetermijngeheugen een tijdelijke 'reverberende' activiteit in neurale populaties, die op
den duur overgaat in een meer stabiel patroon van neurale verbindingen. Bij consolidatie van
nieuwe kennis (route 2) zijn vooral structuren buiten de schors betrokken. Dit betreft bij expliciete
leerprocessen een structuur als hippocamppus, en bij motorische (impliciete) leerprocessen
structuren als het cerebellum en het striatum. Consolidatie wordt hierbij in ruime zin
gehanteerd, als het proces dat dient om kennis in de schors op te slaan via subcorticale
structuren.
Werkgeheugen Een derde manier waarop het kortetermijngeheugen kan worden geactiveerd,
is in de vorm van het werkgeheugen, dat wil zeggen de bewust gecontroleerde tijdelijke
opslag en manipulatie van informatie (circuit 3). Bij deze vorm van kortetermijngeheugen
212