I

Neglect en mentale voorstellingen
Diverse studies hebben laten zien dat neglect niet berust op een (puur) sensorische
stoornis. Het blijkt namelijk ook op te treden bij mentale voorstellingen: een
patiënt met een rechterlaesie blijkt, als hij probeert zich een groot plein in de stad
voor te stellen – bijvoorbeeld de Dam in Amsterdam – moeite te hebben met een
voorstelling van het deel van het plein dat contralateraal (links dus) ten opzichte
van de plaats van de laesie ligt. De patiënt ‘kijkt’ bijvoorbeeld richting Bijenkorf
vanaf het Rokin, en kan niet het paleis op de Dam ‘zien’. Als nu de patiënt gevraagd
wordt denkbeeldig een tegenovergestelde positie in te nemen – hij of zij
kijkt nu vanaf Damrak richting Rokin – is de stoornis ook ‘meegedraaid’. De patiënt
heeft nu moeite zich het monument op de Dam voor te stellen maar niet van het
paleis!
Deze colliculuspatiënten vertonen een globale sterk vertraagde reactietijd in cueingtaken, die
niet bepaald lijkt door de aard (valide of niet-valide) van de cue. Posner en Raichle hebben
op grond van deze bevindingen een model van spatële aandacht opgesteld waarbij drie
subcomponenten werden onderscheiden. Deze werden door hen aangeduid als ‘disengage’
(losmaken, geregeld door pariëtale schors), ‘move’ (bewegen, geregeld door colliculi superior)
en ‘engage’ (vasthechten, geregeld door thalamus).
Mesulam toonde aan dat beschadigingen van structuren op verschillende locaties van het
pariëtale gebied tot verschillende soorten van neglect kunnen leiden. Het pariëtale gebied
maakt –zoals in vorig hoofdstuk aangegeven- namelijk deel uit van verschillende netwerken,
een sensorisch en een motorisch netwerk. Het sensorische netwerk heeft veel inputverbindingen
met gebieden in de visuele schors zoals area’s 17 en 18, terwijl het motorisch netwerk
veel outputverbindingen heeft met de premotore schorsgebieden en de frontale oogvelden.
Stoornissen in het sensorische netwerk gaan vooral gepaard met sensorische neglect.
Dit is een verminderde perceptuele aandacht voor het deel van de buitenwereld, dat tegenovergesteld
is aan de plaats van laesie in de − linker of rechter − pariëtale schors. Daarentegen
blijken beschadigingen in het motorische netwerk te leiden tot motorische neglect, dat wil
zeggen stoornissen in aandachtfuncties met een meer motorisch karakter zoals 'visueel
zoeken'. Deze patiënten hebben vooral moeite met het opsporen van bepaalde doelstimuli in
een complex visueel veld, en met het manipuleren van objecten.
7.3.3 Is aandacht voor ruimtelijke kenmerken speciaal?
Theorieën van de visuele aandacht kunnen globaal in twee categorieën worden verdeeld. De
eerste categorie gaat uit van het principe dat spatiële (ruimtelijke) en niet-spatiële aandacht
strikt gelijkwaardig systemen zijn. De tweede soort theorie stelt dat aandacht
voor spatiële kenmerken, zoals posities in het visuele veld, een speciale rol vervult die zich
onderscheidt van aandacht voor niet-spatiële kenmerken van stimuli zoals kleur, oriëntatie en
167