I

3.2 De gelaagde structuur van hersenen: Luria en MacLean
Luria De Russische neuropsycholoog Anton Luria heeft als een van de eersten een functioneel-neuroanatomisch
model van de hiërarchische organisatie van de hersenen gepresenteerd.
Zijn denkbeelden zijn ontwikkeld aan de hand van studies van gedragsstoornissen van
patiënten met verschillende soorten hersenlaesies. Luria onderscheidde binnen de hersenen
drie grote functionele systemen, aangeduid als units (zie figuur 3.1). Unit 1 is verantwoordelijk
voor regulatie van corticale arousal (onder andere het waak-slaap continuum), en is geassocieerd
met de reticulaire formatie van de hersenstam en structuren in het limbisch systeem.
Unit 2 omvat de posterieure hersengebieden, en heeft als globale functie de ontvangst en
verwerking van informatie uit de buitenwereld, en opslag hiervan in het geheugen. Tenslotte is
de functie van unit 3, die met de anterieure hersenschors is verbonden, programmering, controle
en verificatie van handelingen.
Figuur 3.1 Schematische afbeelding van de drie units, namelijk
unit 1 (hersenstam), unit 2 (posterieure schors) en
unit 3 (anterieure schors) uit het model van Luria. In de
posterieure schors gaat informatie van de primaire gebieden
(visuele, auditieve en somatosensorische projectiegebieden)
via de secundaire naar tertiaire gebieden (posterieure
pariëtale/temporale gebied: gestippeld). In de anterieure
schors is dit net andersom, informatie gaat van tertiaire
(prefrontale gebied: gestippeld) via secundaire (premotore
gebied) naar primaire motorische gebied. Er zijn ook
verbindingen tussen unit 2 en 3. Hierdoor bereikt sensorische
informatie uit de primaire schors (unit 2) ook de tertiaire
gebieden in de anterieure schors (unit 3).
Units 2 en 3, de corticale systemen, worden gekenmerkt
door een hiërarchische opbouw, waarbij
drie gebieden worden onderscheiden, namelijk
primaire, secundaire en tertiaire gebieden. De
tertiaire gebieden van unit 2 noemt Luria 'zones
van overlap', omdat zij bestaan uit overlappende secundaire gebieden die betrokken zijn bij
verwerking van informatie in de visuele, auditieve en somatosensorische modaliteit. Voor
units 2 en 3 wordt de overgang van primaire naar secundaire en tertiaire gebieden bepaald
door drie functionele principes, namelijk a): hiërarchische organisatie hogere gebieden integreren
informatie uit lagere gebieden; b) afnemende specificiteit: dit principe vloeit eigenlijk
voort uit het voorafgaande: hogere gebieden zijn meer bij cognitieve of 'gnostische' verwerking,
lagere meer bij sensorische verwerking van informatie betrokken; c) progressieve lateralisatie.
Hiermee wordt bedoeld dat bij ontwikkeling van de hogere tertiaire zones sprake
is van een geleidelijke differentiatie tussen linker en rechter cerebrale hemisferen, waarbij
verbale informatieverwerking geleidelijk meer met gebieden in de linkerhemisfeer wordt
74