I

terveld stimuli projecteren hierbij respectievelijk naar de rechter en linker visuele schorsgebieden.
De sterkste effecten van woordstamaanvulling bleken nu op te treden voor linkerveld
stimuli (= rechterhemisfeer). Dit gebeurde echter alleen als prime en teststimuli overeenkwamen
in lettertype (hoofd- of kleine letter) en modaliteit. Als de woordstammen in het
rechterveld (= linkerhemisfeer) werden aangeboden, bleken de primingeffecten niet afhankelijk
te zijn van deze fysische kenmerken. Andere experimenten door Tulving en Schacter
hebben steun gevonden voor een linkerhemisfeer betrokkenheid bij priming van meer abstracte
verbale kenmerken, zoals het geval is bij aanbieding van complete woorden.
8.9 Impliciet geheugen: sensomotorisch leren
Sommige vormen van leren van visueel aangeboden verbaal materiaal blijken ook langs de
impliciete weg tot stand komen. De leerstrategie berust hier op een herhaalde aanbieding
van bijvoorbeeld woorden, in zogeheten paired-associates taken. Hierbij worden lijsten met
verschillende woordparen aangeboden, en krijgen proefpersonen de instructie bij aanbieding
van het eerste woord van een paar, het tweede woord te benoemen. Proefpersonen hoeven
daarbij ook geen bewuste aandacht te besteden aan de woordparen. Andere termen hiervoor
zijn procedureel leren, sensomotorisch leren of habit learning: het automatische aanleren van
stimulus-respons associaties of vaardigheden.
Amnesiepatiënten met een beschadiging van de mediotemporale schors blijken doorgaans
goed in staat in dit soort taken associaties tussen objecten of woorden aan te leren. Het
aantal aanbiedingen van de lijsten dat nodig is om een correcte leerprestatie te verkrijgen, is
bij hen echter vele malen groter dan bij normale proefpersonen. Dit komt omdat normale
proefpersonen het vermogen hebben de aangeleerde woorden wél (via de expliciete route)
met bestaande representaties in hun geheugen te associëren. Als daarentegen het leermateriaal
weinig betekenis of structuur heeft −zoals het leren van stippenpatronen − blijken de
leercurves van normale proefpersonen en patiënten maar weinig van elkaar te verschillen.
Deze meer associatieve vormen van leren lijkt vooral afhankelijk te zijn van het striatum en
motorische schorsgebieden. Ook het cerebellum is betrokken bij het aanleren van motorische
vaardigheden, vooral wat betreft de timing van bewegingen. De rol van het striatum en
SMA bleek onder andere uit een PET-studie van Grafton, waarbij proefpersonen bepaalde
patronen van vingerbewegingen moesten aanleren. Omdat zij tegelijkertijd een andere taak
uitvoerden, verhinderde dit dat zij bewust aandacht besteedden aan de leertaak. De PET
beelden in de dubbeltaak werden daarbij vergeleken met beelden in de enkeltaakconditie
(waarbij er dus wél sprake kon zijn van bewuste verwerking). Interessant was dat in de dubbeltaakconditie
vooral de motorische gebieden, zoals de SMA en motorische schors in de
linker hersenhelft, en de basale ganglia actief waren. Ook een studie van Knowlton toonde
241