I

9.4 De neurale basis van emoties: vroege studies
In deze en volgende paragrafen staat de neurobiologische basis van emoties centraal. Eerst
zullen enkele pionierstudies uit de vorige eeuw naar de neurale basis van emoties aan de
orde komen. Daarna zullen in paragraaf 9.5 de voornaamste neuroaffectieve circuits in de
hersenen worden behandeld, zoals die in de meer recente literatuur zijn beschreven.
Cannon-Bard De eerder besproken theorie van James-Lange wordt wel beschouwd als het
beginpunt van alle emotietheorieën. In de theorie van James-Lange ontbrak echter nog het
idee dat emoties door specifieke gebieden in de hersenen werden gecontroleerd. Emoties
werden namelijk simpelweg toegeschreven aan het zich bewust worden van perifere lichamelijke
reacties. Pas veel later zouden namelijk de affectieve circuits van het limbisch systeem
worden ontdekt (zie ook het artikel van LaBar en LeDoux voor een helder historisch
overzicht). Een eerste aanzet hiertoe was het onderzoek dat Cannon in de jaren twintig
verrichte naar sham rage in katten. Dit zijn ongerichte ('blinde') en onvoorspelbare woedereacties,
die optraden als grote delen van de neocortex van proefdieren werden verwijderd. Bij
het verwijderen van gebieden in de hersenstam bleven deze reacties echter achterwege. Op
grond van deze resultaten meenden de onderzoekers dat de neocortex de expressie van
emotionele reacties afkomstig uit het diencephalon (vooral de thalamus, dacht Cannon)
onderdrukte. De thalamus zou daarbij gelijktijdig de fysiologische en gevoelsmatige reacties
oproepen (zie ook figuur 9.5). Cannon benadrukte tevens dat basale emoties als woede,
angst, pijn en honger vaak hetzelfde diffuse autonoom-fysiologische reactiepatroon opriepen,
namelijk verhoging van bloeddruk en hartslagfrequentie en afscheiding van stresshormonen.
Feedback van deze reacties (zoals aangenomen in de James-Lange theorie) kon volgens
hem dus nooit de basis vormen van de grote diversiteit aan emotionele belevingen bij de
mens.
Latere onderzoekers die gebruik maakten van meer verfijnde anatomische technieken, zoals
laesies en elektrische stimulatie van specifieke gebieden in het limbisch systeem, toonden
echter aan dat niet de thalamus maar de nabijgelegen hypothalamus de door Cannon beschreven
emotionele reacties veroorzaakte.
Papez en MacLean. Later onderzoek uit de jaren 30-50 maakte duidelijk dat niet alleen de
thalamus en hypothalamus, maar een veel groter netwerk betrokken was bij de regulatie van
emotionele expressies. Belangrijke pioniers bij het in kaart brengen van deze neurale circuits
waren Papez en MacLean.
263