I

In het somatosensorische gebied van de postcentrale gyrus en het motorische gebied van de
precentrale gyrus is sprake van een somatotope organisatie: verschillende lichaamsgebieden
corresponderen met specifieke gebieden in deze schorslagen. Deze gebieden vormen de
bekende homunculus of het projectiemannetje van Penfield en Rasmussen (zie voor een
illustratie hiervan figuur 10.1). De grootte van deze gebieden in de schors neemt toe met het
belang van diverse organen voor de waarneming en motoriek.
Hetzelfde principe geldt voor de auditieve waarneming. Bij akoestische prikkels heet dit tonotope
of ‘cochleotope’ organisatie: specifieke toonhoogte correspondeert met specifieke gebieden
in de cochlea (het slakkenhuis), die op hun beurt weer corresponderen met specifieke
gebieden in de auditieve schors. Het laatste illustreert dat niet bij alle receptoren en corresponderende
schorsgebieden sprake hoeft te zijn van codering van posities in de ruimte, zoals
bij de tactiele en visuele waarneming het geval is. Bij het waarnemen van geluid zoals een
hoge toon, activeert dit geluid een specifiek gebied in het slakkenhuis van het binnenoor, en
de auditieve schors. Als dit gebied wordt geactiveerd, wordt dus de specifieke hoge toon
waargenomen. Ook bij smaakreceptoren is sprake van hetzelfde principe: chemoreceptoren
op één plek van de tong zijn gevoelig voor zout, op een andere plek weer voor de eigenschap
zoet. Dezelfde ruimtelijke scheiding treffen we weer aan in het hersengebied dat
smaak registreert.
Figuur 2.17 Een illustratie van de omvang van
verschillende receptieve velden. De velden zijn
het kleinst voor sensorische neuronen, en nemen
in omvang toe bij tweede-orde neuronen
van de primaire en secundaire hersenschors
(A). B: het receptieve veld van tweede-orde
neuronen bestaat uit een centraal excitatoir
gebied (binnenste cirkel) omgeven door een
inhibitoire zone (buitenste cirkel). Uit: Kandel
e.a. (1991).
Een belangrijke eigenschap van neuronen
is hun receptieve veld. Het receptieve
veld van een neuron kan worden
omschreven als dat deel van een perifeer zintuiggebied, zoals bijvoorbeeld retina, huid,
cochlea, waarvan stimulatie leidt tot het vuren van dat neuron. Het receptieve veld van een
neuron kan echter ook worden gedefinieerd in termen van de fysische eigenschappen van de
stimulus. Zo kan bij visuele stimuli het receptieve veld van corticale cellen die gevoelig zijn
voor kenmerken als locatie, oriëntatie of kleur respectievelijk worden uitgedrukt in de grootte
62