I

Er kunnen drie vormen van impliciet geheugen worden onderscheiden, die qua onderliggende
neurale mechanismen sterk van elkaar verschillen. De eerste vorm betreft priming,
de tweede vorm betreft elementaire leerprocessen als habituatie, sensitisatie en klassiek
conditioneren, en de derde vorm betreft sensomotorische leerprocessen. Priming heeft betrekking
op de snellere herkenning of identificatie van een stimulus op grond van een eerdere
aanbieding (zie verder 8.8.). Deze vorm van geheugen blijkt vooral met perceptuele
gebieden in de posterieure schors te zijn geassocieerd. Habituatie is een elementaire vorm
van leren, waarbij tengevolge van herhaalde aanbieding de respons op een prikkel wordt
verzwakt. Bij sensitisatie wordt de respons op een prikkel juist versterkt, ten gevolge van
aanbieding van een zeer intense stimulus zoals bijvoorbeeld een harde toon. Bij klassiek
conditioneren vindt er een koppeling plaats tussen een onconditionele stimulus (UCS;
meestal een schadelijke stimulus zoals een elektrische schok), en een tweede stimulus
(CS, een neutrale stimulus zoals een toon). Deze door associatie gevormde geheugenrepresentaties
zijn ten dele met motorische processen en ten dele met affectieve processen
verbonden, en kunnen dus qua corticale opslagplaats zowel met corticale motorische
schorsgebieden als met limbische structuren zoals amygdala zijn geassocieerd (zie verder
hoofdstuk 9). Ook het het cerebellum blijkt een rol te spelen als opslagplaats van deze associatieve
vormen van kennis.
Sensomotorische leerprocessen hebben tenslotte betrekking op vaardigheden met een sterk
motorisch karakter zoals het rijden op een fiets of spelen van een partijtje tennis. De opslag
van deze vormen van ‘actiekennis’ vindt vermoedelijk vooral in de meer anterieure schorsgebieden
plaats. Echter, ook subcorticale gebieden zoals het striatum en cerebellum kunnen
daarbij als opslagplaats fungeren. Er zijn aanwijzingen dat dit laatste vooral bij sterke geautomatiseerde
vaardigheden het geval is. In volgende paragrafen zal aan deze subvormen
van impliciet geheugen nader aandacht worden besteed.
8.4 Structuur en routes van het kortetermijngeheugen
In tegenstelling tot het langetermijngeheugen dat opgevat kan worden als een netwerk waar
passieve kennis is opgeslagen, heeft het kortetermijngeheugen betrekking op neurale netwerken
waar de informatie of kennis in een actieve toestand verkeren. Het activeren van
deze netwerken geschiedt echter via verschillende circuits, die in figuur 8.4 in kaart zijn
gebracht. Het hier geschetste model sluit in grote lijnen aan bij modellen van het kortetermijngeheugen
van onderzoekers als Norman, Fuster, Cowan en Näätänen. De drie belangrijkste
subvormen van het kortetermijngeheugen worden hieronder kort beschreven.
\
211