I

8.5 Amnesie na hersenbeschadiging
Het onderzoek naar stoornissen in het geheugen, samengevat onder de term amnesie, vormt
een zeer heterogeen gebied waarbij van diverse bronnen gebruikt is gemaakt. Veel kennis is
ontleend aan studies van patiënten met hersenbeschadigingen ten gevolge van factoren als
zuurstofgebrek, gesloten hersenletsel, dementie of hersenbloedingen. Gesloten hersenletsel
is een gevolg van ongelukken waarbij het hoofd in aanraking komt met objecten als de straat,
voorruit van de auto en dergelijke. Enkele kritische gebieden in de hersenen waarbij beschadiging
kan leiden tot stoornissen in het geheugen, zijn het diëncephalon (thalamus en corpus
mammilare), de hippocampus, de prefrontale schors en de ‘basal forebrain’, een gebied diep
in de hersenen dat verantwoordelijk is voor productie van de neurotransmitter acetylcholine.
In vroegere studies is vooral van post-mortem onderzoek gebruik gemaakt, om de plaats van
de beschadiging op te sporen. Tegenwoordig kan de bron van laesies bij patiënten meer
direct worden bepaald door middel van neuroimaging technieken als MRI, fMRI en PET. MRI
is vooral geschikt voor het nauwkeurig bepalen van de plaats van de laesie, terwijl fMRI en
PET meer geschikt zijn om het functioneren van specifieke en/of gelaedeerde hersengebieden
te bestuderen. Daarnaast is ook veel geheugenonderzoek gedaan bij proefdieren, zoals
de rat en hogere zoogdieren zoals de aap. Centraal in het amnesie-onderzoek was de vraag
welke geheugenstoornissen het gevolg waren van specifieke laesies. Deze laesies ontstonden
deels door natuurlijke oorzaken, en waren deels, zoals in het geval van proefdieren,
kunstmatig aangebracht. Hieronder zal eerst worden ingegaan op het onderzoek naar patiënten,
en vervolgens op dat met proefdieren.
8.5.1 Patiëntenstudies
Het geval H.M. Een belangrijke impuls tot ontwikkeling van de theorie van meervoudige
geheugensystemen was patiënt H.M., voor het eerst in 1952 beschreven door Scoville en
Milner. H.M. leed aan een ernstige vorm van epilepsie. Om de symptomen van deze ziekte te
bestrijden, werden langs chirurgische weg de bilaterale mediale temporale schors inclusief
grote delen van de hippocampus, de parahippocampale gyrus en de amygdala verwijderd.
Links in figuur 8.6 is het gebied getoond, dat men aanvankelijk dacht te hebben verwijderd.
De exacte locatie is echter pas veel later met MRI vastgesteld, en is rechts in figuur 8.6
weergegeven.
Na de operatie leed H.M. aan een ernstige vorm van anterograde amnesie (zie ook figuur
8.7). Dit betekent dat hij niet meer in staat was nieuwe feitelijke informatie, zoals gebeurtenissen,
personen en objecten waarmee hij na de operatie was geconfronteerd, te onthouden.
215