I

gelijke. De oriëntatiereactie kan hierbij worden gezien als een soort 'call' (verzoek om toegang)
tot het centrale verwerkingssysteem.
In andere meer connectionistisch georiënteerde theorieën wordt echter aangenomen dat alle
informatie tot het langetermijngeheugen doordringt, en dat er alleen sprake is van een verschil
in sterkte van activatie van neurale elementen in dat netwerk. Naarmate meer elementen
in het netwerk worden geactiveerd, zal de kans op bewuste beleving ook toenemen.
Frequent aangeboden of steeds herhaalde gebeurtenissen, zullen daarentegen niet bewust
worden ervaren, omdat zij een actief inhibitieproces (habituatie) oproepen dat de hiermee
verbonden neurale elementen blokkeert. Een voorbeeld hiervan is het model van Cowan in
figuur 7.9.
Het oriëntatiesysteem is niet alleen met limbische structuren, maar ook met netwerken in de
posterieure schors verbonden. De posterieure schors kan daarbij worden beschouwd als de
neurale pendant van het hierboven genoemde centrale verwerkingssysteem. Immers, beschadigingen
van structuren in het posterieure pariëtale gebied en de hiermee verbonden
structuren als colliculus en thalamus kunnen leiden tot bepaalde stoornissen in de aandacht
voor en bewustzijn van de ons omringende ruimte, zoals 'blindsight' en 'neglect'. Deze stoornissen
blijken een overwegend perceptueel-ruimtelijk karakter te hebben.
Gerichte aandacht en executieve netwerken Bij de hiervoor besproken oriëntatiereacties
worden representaties voornamelijk geactiveerd door externe cues. Een andere manier
waarop bewuste representaties tenslotte kunnen worden opgeroepen is door interne cues,
dat wil zeggen door actieve vanuit onszelf gerichte aandacht. Dit proces lijkt vooral gestuurd
te worden door representationele systemen in de anterieure schorsgebieden. Een ander
belangrijk gebied vormen de ventromediale delen van de prefrontale schors die vele verbindingen
hebben met structuren in het limbisch systeem als amygdala. Dit gebied in de frontale
schors wordt vooral verantwoordelijk geacht voor bewuste emotionele beleving van prikkels
die in de amygdala op meer reflexmatig of voorbewust niveau worden verwerkt (zie ook
hoofdstuk 9).
Met name PET-studies hebben gesuggereerd dat gebieden in de prefrontale schors weer
onder controle staan van het anterieure cingulate gebied. Veel onderzoekers nemen aan dat
het vermogen tot bewuste zelfreflectie dat uniek is voor de mens, met dit executieve netwerk
in de hersenen is verbonden. Beschadigingen in dit netwerk leiden niet alleen tot verlies van
cognitieve controle maar ook tot een verminderd bewustzijn van het 'eigen ik'; het zelfgevoel
dus.
195