Herkese Lazim Olan Iman - Mevlana Halidi Bagdadi

Halâl buyurduklarından ba’zılarına harâm dediler. Bundan dolayı,
bunlara günâh işledi, kötü oldular denilemez. Böyle söyliyen
hiç yokdur. Çünki, bunlar da, hocaları gibi müctehiddirler.
Evet, Alî “radıyallahü anh” efendimiz, Mu’âviyeden ve Amr
ibni Âsdan “radıyallahü anhümâ” dahâ yüksek, dahâ âlim idi.
Kendini onlardan ayıracak, pekçok üstünlükleri vardır. İctihâdı
da, o ikisinin ictihâdlarından dahâ çok kuvvetli ve isâbetli idi. Fekat,
Eshâb-ı kirâmın hepsi müctehid oldukları için, ikisinin de; bu
büyük imâmın ictihâdına uymaları câiz değil idi. Kendi ictihâdlarına
göre hareket etmeleri lâzım idi.
Süâl: Cemel ve Sıffîn muhârebelerinde, Muhâcirlerden ve Ensârdan
pekçok Sahâbî, imâm-ı Alî ile birlikde idi. Ona itâ’at etdiler.
Ona uydular. Bunların hepsi müctehid iken, imâm-ı Alîye uymağı
vâcib bildiler. Bundan anlaşılıyor ki, imâm-ı Alîye uymak,
müctehid olanlara da vâcib imiş. İctihâdları uymasa da, onunla birleşmeleri
lâzım imiş denirse:
Cevâb: Alîye “radıyallahü teâlâ anh” uyanlar, onunla birlikde
harb edenler, onun ictihâdına uydukları için birleşmedi. Kendi ictihâdları
da, İmâmın ictihâdına uygun olduğu için, onların ictihâdı,
imâm-ı Alîye uymağı vâcib göstermişdi. Bunun gibi, Eshâb-ı kirâmın
büyüklerinden çoğunun ictihâdları, imâm-ı Alînin ictihâdına
uymadı. O büyük imâm ile harb etmeleri vâcib oldu. O zemân Eshâb-ı
kirâmın ictihâdları üç dürlü olmuşdu. Bir kısmı, imâm-ı Alînin
haklı olduğunu anladı. Bunların, imâm-ı Alîye uymaları vâcib
oldu. Bir kısmı ise, onunla harb edenlerin ictihâdını haklı gördü.
Bunların da, Alî “radıyallahü anh” ile harb edenlere uymaları,
onunla harb etmeleri vâcib oldu. Üçüncü kısm, her iki tarafa da uymamak,
döğüşmemek lâzımdır dedi. Bunların ictihâdı, muhârebelere
karışmamağı îcâb etdirdi. Her üç kısm da, elbette haklı idi ve
sevâb kazandılar.
Süâl: Yukarıdaki yazı, imâm-ı Alî “radıyallahü teâlâ anh” ile
muhârebe edenlerin de haklı olduğunu gösteriyor. Hâlbuki, Ehl-i
sünnet âlimleri, imâm-ı Alînin haklı olduğunu, karşısındakilerin
yanıldıklarını, özrleri olduğu için, afv olunduklarını veyâ sevâb da
aldıklarını bildirmekdedir. Buna ne denilir?
Cevâb: İmâm-ı Şâfi’î ve Ömer bin Abdül’azîz gibi din büyükleri,
Eshâb-ı kirâmdan hiçbiri için yanıldı demek câiz olmaz buyurdu.
Bunun için, (Büyüklere yanıldı demek yanlışdır) buyurmuşlardır.
Küçüklerin, büyükler için, (doğru yapdı, yanlış yapdı, beğendik,
beğenmedik) gibi şeyleri söylemeleri câiz değildir. Allahü teâlâ,
ellerimizi o büyüklerin kanlarına bulaşdırmadığı gibi, biz de,
– 40 –