PHỎNG VẤN TÁC GIẢ MINH VÕ - Giao cảm

Tôi đã gặpChị em công nhân đổ thùngYếm rách, chân trầnQuần xắn quá gốiRun lẩy bẩy chui vào hầm xia tốiVác những thùng phân...(...)Những tên quan liêu đảng đã phê bình trên báoVà bao nhiêu tên chưa ai biết ai hayLớn, bé, nhỏ, to, cao, thấp, béo, gầy.Khắp mặt đất như ruồi nhặngỞ đâu cũng có!Đảng muốn phê bình tất cảPhải có một nghìn số báo nhân dân...9. Nguyễn Bính (1918-20.1.1966), người làng Thiện Vịnh, Huyện Vụ Bản, NamĐịnh, tác giả những tập thơ ‘’Lỡ Bước Sang Ngang’’, ‘’Hương Cố Nhân’’, rất nổi tiếngthời tiền chiến. 13 tuổi đã làm thơ. 19 tuổi đã được giải thưởng về thơ của Tự Lực VănĐoàn. Năm 1945 đang ở miền Nam, ông đã tham gia mặt trận Việt Minh, được cử làmtrưởng ty tuyên truyền Tỉnh Rạch Giá. Sau khi tập kết ra Bắc ông bắt đầu ‘’mất lậptrường’’.Trong thời gian sửa sai khi Nguyễn Hữu Đang, Trần Dần chủ trương Nhân Văn,thì Nguyễn Bính có tờ ‘’Trăm Hoa’’ cùng chí hướng phê bình, châm chích đảng. NguyễnBính rất rộng rãi với anh em văn nghệ sĩ chống đảng. Chính ông đã quảng cáo rầm rộcho bài ‘’Màu Tím Hoa Sim’’ của Hữu Loan và khi ông này vắng nhà trong đợt cải cáchruộng đất, Nguyễn Bính đã trả cho vợ ông 15 đồng nhuận bút cho bài ‘’Hoa Lúa’’ củaông, trong khi tờ Văn Nghệ của đảng chỉ trả 7 đồng cho một bài cùng loại. Một chỉ vànglúc ấy có 20 đồng. (Hữu Loan so sánh: Nhuận bút một cuốn sách ngày nay không bằngnhuận bút một bài thơ thời trước, và vì vậy nhiều nhà văn đã phải trở thành lưu manhvà/hoặc hèn nhát)Vũ thư Hiên cho biết Nguyễn Bính chết vào đêm trừ tịch Bính Ngọ (1966) trongmột hoàn cảnh bi thảm. Hàng xóm thấy mấy ngày ông không ra khỏi nhà, báo công anđến phá cửa vào thì thấy nhà thơ nằm chết còng queo bên chai rượu uống dở, trênmanh chiếu rách. (2)Đọc Đêm Giữa Ban Ngày đến chỗ này tôi sực nhớ tới mấy vần thơ của NguyễnBính thời tiền chiến mà chạnh lòng. Phải chăng nhà thơ đã nhìn trước thấy hoàn cảnhđất nước qua hoàn cảnh riêng của mình:Qua đêm tối đến ngày lại sángHết đông dài ảm đạm lại sang xuânSao lòng ta (Việt Nam) vẫn tối tăm muôn phầnChẳng được ánh bình minh (Tự Do) làm quang đãng ?10. Văn Cao (1923-1995), nguyên quán Huyện Vụ Bản, Nam Định, sinh tại HảiPhòng ngày 15.11.1923. Ông chỉ được học nhạc sơ sài ở một trường dòng Công Giáo.Nhưng nhờ tài thiên phú ông đã sớm thành công trong thơ và nhạc. Ông cũng là mộthọa sĩ từng có tác phẩm trưng bày tại các cuộc triển lãm tranh lớn.Thời tiền chiến ông đã nổi tiếng cùng với Đặng Thế Phong, người cùng Tỉnh, tuyrằng ông này yểu mệnh, chỉ để lại rất ít bài hát tuyệt hay. Những bài hát thính giả ưa218 PHẢN KHÁNG PHẢN TỈNH THỰC HAY HƯ