PHỎNG VẤN TÁC GIẢ MINH VÕ - Giao cảm

trong tay phe bảo thủ giáo điều, chính Bùi Tín đã lên tiếng phê bình là đại hội thất bại.Về phía những nhà trí thức, nhà văn, và nói chung những người không đứngtrong đảng hay một tổ chức chính trị nào ta thấy cuối thập niên 80 và gần nhất là trongnhững năm 88, 89, 90, có Hoàng minh Chính, mới được hết hạn quản chế, lại bắt đầulên tiếng chỉ trích: ‘’Bệnh Ấu Trĩ’’.Hà sĩ Phu năm 1988 cũng cho ra ‘’Dắt tay nhau đi dưới những tấm bảng chỉđường của trí tuệ’’.Dương thu Hương mạnh mẽ chỉ trích đảng trong bài tham luận 6.10.87, trongcuộc phỏng vấn ngày 15.5.1989, nhất là bài tham luận nảy lửa trong đại hội 4 của hộinhà văn, và lời phát biểu vào tháng 3 năm 1990.Nguyễn ngọc Lan và Chân Tín cũng bắt đầu lên tiếng mạnh mẽ vào cuối năm1989, khi đã thấy các nước Đông Âu sụp đổ. Sự việc các ông bị chỉ định cư trú và quảnchế vào giữa năm 1990, không cách xa ngày Dương thu Hương bị bắt bao lâu cũng cómột ý nghĩa nào đó.Trong số những người cộng sản cao cấp có tư tưởng đổi mới và/hoặc có thamvọng trở thành một thứ Gorbachev hay Yeltsin của Việt Nam ta thấy có những tên tuổisau đây xem ra được xếp thành ba nhóm có tính cách địa phương:- Nhóm miền Nam: Nguyễn Hộ, Võ văn Kiệt.- Nhóm ‘’Lưỡng Quảng’’ hay miền Trung: Võ nguyên Giáp (Quảng Bình), Trầnvăn Trà (Quảng Trị). (cũng như Phạm văn Đồng, Lê Duẫn trước đây cũng người‘’Lưỡng Quảng’’: Quảng Ngãi, Quảng Trị.)- Nhóm Nam Định, hay miền Bắc: Đặng quốc Bảo, Trần xuân Bách, Nguyễn cơThạch, Hoàng minh Chính. (cả 4 đều là người Nam Định, cũng như 3 anh em Lê đứcThọ, và hai anh em Trường Chinh)Sự việc Trần văn Trà phản nhóm Nguyễn Hộ để quay ra ôm chân Võ nguyênGiáp cho thấy trước xu hướng tranh chấp địa phương, rất nguy hiểm, trong tương lai,nếu họ thành công.Tóm lại trong nước vào những tháng cuối 1989 và trong năm 1990 người ta thấycó khả năng xuất hiện một Gorbachev hay Yeltsin, hay Lech Walesa, hay Vaclav Havelở Việt Nam. Nhưng rút cục tất cả đều không thành. Ở đây người ta cũng nhìn thấy cóảnh hưởng của biến cố Thiên An Môn hay ít ra của chính sách nước đôi của Đặng TiểuBình, một thứ ‘’kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa kiểu Tàu’’.Dịp tốt độc nhất vô nhị cho xu hướng tự do dân chủ đã lỡ. Càng ngày các ngườicộng sản Việt Nam càng nhận thấy, hay muốn chứng minh cho đàn em nhận thấy rằngGorbachev đã sai. Họ trưng dẫn cuộc khủng hoảng kinh tế tiếp theo sau sự rút lui củađảng cộng sản, sự trở lại của đảng cộng sản Hung, mặc dù dưới tên khác và chủtrương có phần thay đổi, sự thất bại của Lech Walesa trong việc xây dựng nước Ba Lanđể cuối cùng một cựu cán bộ cộng sản là Alexander Kwasniewski lên làm Tổng Thống,mặc dù ông này chẳng có thể tái lập chuyên chính vô sản, cho đồng đảng của ông thaotúng. (40)10. Những trở ngại khó khăn mà các nước mới thoát chế độ xã hội chủ nghĩa‘’chuyên chính vô sản’’ ở Đông Âu và chính Liên Xô gặp phải, đã được cộng đảng ViệtNam nhìn dưới lăng kính giáo điều Mác Lê để dùng làm cái cớ bấu víu lấy quyền lực vàbảo vệ xã hội chủ nghĩa.Khi đã quyết tiếp tục đi theo con đường cũ, họ không lơ là trong việc đề phòng,ngăn cản, chặn đứng mọi mưu toan làm phản. Ngày 6.12.1989 trên khắp các báo đảngđều thấy những chỉ thị của trung ương và ban bí thư đảng nhắc lại những phương pháp280 PHẢN KHÁNG PHẢN TỈNH THỰC HAY HƯ