Les Quodlibets Onze, Douze, Treize et Quatorze - Boston College

84 MAGISTRI GODEFHIDI DE FONTIBUS
esse faciendum vel non faciendum. Unde omnis notitia quae conscientia dicitur
efficaciam habet a primis principiis agibilium quae ad synderesim dicuntur
pertinere, quae dicitur esse quidam habitus intellectus naturalis qui est intel-
lectus 13 primorum principiorum in agibilibus. Unde etiam synderesis dicitur
instigare ad bonum vel remurmurare malo in 14 quantum per huiusmodi prin-
cipia procedimus ad inveniendum et iudicamus inventa. Unde conscientia
semper dicit appbcationem cuiusdam scientiae universalis rectae secundum
rem vel secundum aestimationem ad aliquod particulare agibile. Et secundum
hoc conscientia per se et essentialiter dicit scientiam talis particularis conclu-
sionis 1B supponentis actum voluntatis [Cod. P, fol. 271 R a ] praecedentem
quo voluntas vult finem et inclinantis voluntatem ad alium actum subséquentem
quo voluntas 16 vult id quod est ad finem, ut pro tanto dicatur con-
scientia cum alio scientia, id est notitia non simplicis intelligentiae obiectum
solum includens in ratione cogniti, sed notitia ultra haec includens actum
voluntatis praecedentem et etiam inclinans in subsequentem. Verbi gratia,
qui sic syllogizat :
illud quod est contra divinum praeceptum non est faciendum;
fornicatio est contra praeceptum divinum ; ergo et cetera ; constat quod
sic syllogizans et per intellectum assentiens maiori, vult non violare praeceptum
divinum, et ex 17 hoc virtute minoris assentiens conclusioni vult non for-
nicari ne praeceptum Dei violetur ; et in hoc dicitur talis 18 habere conscientiam
rectam de non fornicando. E contra, si aliquis habeat hanc 19 aestimationem
quod omne illud per quod potest bonum civitatis conservari est faciendum,
et quod hoc est consonum praecepto Dei ;
deinde contingat quod per fornica-
tionem cum aliqua potest bonum civitatis conservari 20 et ex hoc concludatur
quod bonum est fornicari cum ista, tàlis habebit conscientiam erroneam de
fornicando.
Quamvis ergo conscientia isto modo includat actum voluntatis, maie
tamen dicitur a quibusdam (1) quod essentialiter sit actus voluntatis arguen-
tibus hoc eo quod aliqui habentes magnam scientiam de agibilibus, conscien-
tiam modicam habent de eisdem, quia per talem scientiam modicam incli-
nationem habent ad bene agendum ;
e contra habentes modicam scientiam de
agibilibus [Cod. R, fol. 195 R b ] magnam conscientiam videntur habere de
illis, quia ad bene agendum efficaciter inclinantur ; haec 21 autem non sic se
haberent, ut dicunt, si conscientia esset actus intellectus. Praeterea actus
conscientiae dicuntur ligare, remordere, stimulare, [Cod. P, fol. 271 R b
]
et sic de aliis, quae videntur ad actus voluntatis pertinere.
Sed dicendum quod istae rationes non valent ; quia duplex habetur notitia
de agibilibus, scilicet in universali et secundum régulas universales, alia in
particulari et secundum régulas particulares. Conscientia vero proprie non
pertinet ad notitiam primo modo dictam, sed secundo modo quae includit
voluntatem finis, prout Philosophus (2) dicit, sexto Ethicorum, quod
bonum intellectus practici est veritas confesse se habens appetitui recto ;