AC 09 2008 (PDF, 1.76 MB) - Federale Overheidsdienst Justitie ...

2076 HOF VAN CASSATIE 26.9.08 - Nr. 508
Uit de memorie van toelichting blijkt dat deze flagrante onbillijkheden als overmacht
worden gekwalificeerd, ofschoon zij vaak geen overmacht uitmaken in de strikt
gemeenrechtelijke betekenis ervan (cfr. de artt. 1147 en 1148 B.W.).
Zo bijvoorbeeld belet in se niets dat iemand die op onverwachte zending naar het
buitenland moet, zijn woning tijdelijk verhuurt aan of desnoods gratis ter beschikking stelt
van een derde om aldus leegstand tegen te gaan (A. DE VISSCHER, ‘Overmacht inzake
leegstandheffing voor woningen en gebouwen’, T.F.R. nr. 313, januari 2007, p. 5).
Hetzelfde geldt voor de belastingplichtige die langdurig verblijft in een rusthuis.
6. Nu de decreetgever blijkens de memorie van toelichting ‘langdurig verblijf in een
rusthuis’ zonder meer als overmacht beschouwt voor de toepassing van het
Leegstandsdecreet, valt niet in te zien op welke grond ‘langdurig verblijf in een
psychiatrische instelling’ niet als overmacht in aanmerking zou kunnen genomen worden.
Het gelijkheidsbeginsel noopt de rechter bovendien het decreet op een
grondwetsconforme wijze uit te leggen, hetgeen impliceert dat personen die zich in een
vergelijkbare situatie bevinden op dezelfde wijze aanspraak moeten kunnen maken op het
inroepen van overmacht.
7. Bij artikel 3 van het decreet van 18 mei 1999 houdende wijziging van het decreet van
22 december 1995 houdende bepalingen tot begeleiding van de begroting 1996 (B.S. 29
juni 1999), werd aan artikel 41 van het Leegstandsdecreet een tweede lid toegevoegd
luidend als volgt:
“Wordt evenmin als belastingplichtige beschouwd, de houder van het zakelijk recht zoals
bedoeld in het vorige lid, van een woning die verblijft in een erkende ouderenvoorziening
of die voor een langdurig verblijf werd opgenomen in een psychiatrische instelling of
die zich in elke andere situatie bevindt waarbij overmacht kan worden bewezen.”
De ratio legis van deze wijziging spreekt voor zich. Van wie langdurig, voor
onbepaalde termijn verpleegd moet worden en daarom zijn woning niet gebruikt
overeenkomstig de woonbestemming, kan niet verwacht worden dat hij een einde maakt
aan die leegstand door bijvoorbeeld zijn woning tussentijds te verhuren of te laten
verhuren door een wettelijk vertegenwoordiger. Door de betrokkene als niet
belastingplichtige te kwalificeren, wordt tegemoet gekomen aan een onbillijk gevolg van
de toepassing van het decreet zoals het initieel voorlag (A. DE VISSCHER, o.c., p. 7 - 8).
De toevoeging van de woorden “of zich in elke andere situatie bevindt waarbij
overmacht kan worden bewezen”, wijst er opnieuw op dat de decreetgever de toestand
van de personen die langdurig verblijven in een ouderenvoorziening of in een
psychiatrische instelling, als een geval van overmacht in aanmerking neemt.
Nochtans kan bezwaarlijk gewaagd worden van overmacht in de strikte juridische
betekenis van het woord. Strikt genomen belet niets de langdurige verpleegde zijn woning
te laten benutten als woning door een derde, al dan niet tegen betaling, desgevallend via
de tussenkomst van zijn wettelijke vertegenwoordiger. Dat het nagenoeg onmogelijk is
een derde daartoe bereid te vinden, zelfs kosteloos en/of dat het vanuit pragmatische
overwegingen volstrekt onwenselijk is om daartoe demarches te ondernemen voor een
langdurig verpleegde, doet in se niet ter zake. Overmacht in de stikt juridische zin is
bijgevolg niet aan de orde (A. DE VISSCHER, o.c., p. 8).
Ofschoon artikel 41, tweede lid, van het Leegstandsdecreet nog niet toepasselijk was op
voorliggende betwisting, toch geeft deze bepaling een belangrijke aanwijzing hoe het
begrip ‘overmacht’ in dat decreet moet worden geïnterpreteerd, te meer nu de hoger
besproken memorie van toelichting bij het decreet van 7 juli 1998, waarbij artikel 39, § 2,
derde lid, van het Leegstandsdecreet werd gewijzigd, in dat verband volledig in dezelfde
lijn ligt als de uitlegging zoals die blijkt uit artikel 41, tweede lid.