AC 09 2008 (PDF, 1.76 MB) - Federale Overheidsdienst Justitie ...

Nr. 452 - 5.9.08 HOF VAN CASSATIE 1869
De Franse wetgever laat het Hof van Cassatie aldus niet toe te verwijzen naar het
rechtscollege wiens beslissing wordt vernietigd (tenzij anders samengesteld).
Het Franse Hof maakt evenwel in talrijke arresten gebruik van de mogelijkheid tot cassatie
(gedeeltelijk) zonder verwijzing m.b.t. een door een cassatiemiddel bekritiseerd
rechtspunt waarover het zelf heeft beslist, zodat de verwijzing beperkt blijft tot de nog in
geding zijnde punten. Het Hof gaat hierbij uit van "le souci d’accélérer le cours des
procédures afin d’assurer l’effectivité du droit d’être jugé dans un délai raisonnable" 31 .
Kan dit lovenswaardig doel dan niet minstens evengoed bereikt worden door de verdere
beoordeling aan dezelfde feitenrechters over te laten, eerder dan aan de cassatierechter die
zich, wat de toepassing van de rechtsregel betreft, in hun plaats stelt, zodat partijen en
andere rechters niet alles moeten overdoen? De partijen dienen dan niet opnieuw lang te
wachten op de oplossing van het geschil en de gerechtelijke achterstand zal niet “nog”
toenemen. Bij rechtstheoretische beschouwingen is het niet verboden praktische gevolgen
te betrekken. Hierbij geldt evenwel het hierboven 32 reeds gemaakte voorbehoud m.b.t. de
draagwijdte van het begrip “cassatie zonder verwijzing”, d.i. enkel “formeel”, m.b.t. de
hoedanigheid van de verwijzingsrechter, dan wel ook – zoals gehanteerd door het Franse
Hof van Cassatie - “inhoudelijk”, over diens al dan niet behouden beoordelingsvrijheid.
7.2 Artikel 422 van het Nederlandse Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering bepaalt:
“Indien na de vernietiging dient te worden beslist over rechtspunten, waaromtrent nog
geen uitspraak is gedaan, zal de Hoge Raad naar bevind van omstandigheden daaromtrent
een beslissing geven dan wel daartoe het geding verwijzen.”
Krachtens het artikel 422a “(wordt) het geding verwezen naar de rechter, wiens
uitspraak vernietigd is, tenzij er overeenkomstig het bepaalde bij de artikelen 76 en 355
reden is tot verwijzing naar de rechter van eerste aanleg.”
Tenslotte bepaalt het artikel 423: “De Hoge Raad kan, in stede van het geding te
verwijzen naar de rechter, wiens uitspraak vernietigd is, het verwijzen naar een andere
rechter en wel:
1° wanneer de vernietigde uitspraak was gewezen door een rechtbank, naar het
gerechtshof van het ressort;
2° wanneer de vernietigde uitspraak was gewezen door een gerechtshof, naar een ander
gerechtshof.”
Bij de keuze of de behandeling van de zaak wordt voortgezet door de rechter die ze
reeds heeft beoordeeld, dan wel door een rechter voor wie ze “nieuw” is, kan de Hoge
Raad zich laten leiden door “de omstandigheden” of “het belang van een goede rechtsbedeling”
33 .
De Hoge Raad beschikt aldus, integendeel, over een zeer ruime keuzemogelijkheid,
terwijl de verwijzing naar dezelfde rechter zelfs de regel is.
7.3. Het artikel 1110 van het Gerechtelijk Wetboek houdt het midden tussen deze twee
buitenlandse regelingen en laat m.i. het Hof toe, in uitzonderlijke gevallen, een geschil
“niet te onttrekken” aan de rechter wiens beslissing het heeft vernietigd. Het artikel is
minder strikt geformuleerd dan de Franse wettekst. Weliswaar verplicht onze wet het Hof,
statué sur le fond”; 2. het Franse Hof kan «en cassant sans renvoi, mettre fin au litige, lorsque les
faits, tels qu’ils ont été souverainement constatés et appréciés par les juges, lui permettent
d’appliquer la règle de droit appropriée». In alle andere gevallen is een verwijzing na cassatie aldus
noodzakelijk (J. BORÉ en L. BORÉ, La cassation en matière civile, Dalloz, 2003, 131.11).
31 Cour de Cassation, Rapport annuel 2006, Paris, La documentation Française, 2007, 312.
32 Randnummer 6, in fine.
33 D. J. VEEGENS, Cassatie in burgerlijke zaken, Zwolle, W.E.J. Tjeenk Willink Zwolle, 1989. De
auteur wijst erop dat er in de toepassing van de artikelen 422a en 423 Rv. evenwel geen vaste lijn te
bekennen valt (p. 306).