Sprawozdanie z działalności NIK w 2003 roku (plik PDF)

1.
Wprowadzenie
Ka¿dego roku znaczna czêœæ prac NIK skupia siê na badaniu wykonania bud¿etu pañstwa. Tak by³o i w roku
ubieg³ym. Wyniki tych kontroli omówione zosta³y szczegó³owo w opracowanej przez Izbê – równolegle ze sprawozdaniem
z jej dzia³alnoœci – Analizie wykonania bud¿etu pañstwa i za³o¿eñ polityki pieniê¿nej w 2003 r.
Z ustaleñ kontroli wykonania bud¿etu pañstwa w 2003 r. wynika, ¿e bud¿et pañstwa w 2003 r. zosta³
zrealizowany w podstawowych wielkoœciach zgodnie z ustaw¹ bud¿etow¹. Zarówno dochody jak i wydatki wykonano
poni¿ej planu. W rezultacie deficyt bud¿etu pañstwa by³ o oko³o 1,7 mld z³ ni¿szy od limitu ustawowego.
W okresie 2002-2003 dochody bud¿etu pañstwa wzros³y realnie o oko³o 5%. W tym samym czasie wydatki
zwiêkszy³y siê realnie o oko³o 2,6%. Dynamiczny wzrost dochodów przy ni¿szej stopie wzrostu wydatków spowodowa³,
i¿ deficyt bud¿etu pañstwa zmala³ o blisko 6%.
Deficyt bud¿etu pañstwa pozostawa³ w 2003 r. nadal na bardzo wysokim poziomie w relacji do PKB –
wskaŸnik ten osi¹gn¹³ wartoœæ 4,5%, tj. o ponad 0,5 punktu procentowego mniej ni¿ w 2002 r. W 2003 r. deficyt
ca³ego sektora publicznego nadal przekracza³ 5% PKB.
Drugim czynnikiem powoduj¹cym dynamiczny wzrost d³ugu publicznego i przekroczenie bariery 50% w relacji
do PKB, by³a tzw. luka prywatyzacyjna. Przychody z prywatyzacji zosta³y ponownie zrealizowane znacznie
poni¿ej planu (w 2003 r. – 40%, przy 30% – w 2002 r.). W rezultacie potrzeby po¿yczkowe musia³y byæ pokrywane
zwiêkszon¹ emisj¹ skarbowych papierów wartoœciowych, co przyczyni³o siê do wzrostu wartoœci d³ugu publicznego.
Wykonanie bud¿etu pañstwa, z wysokim deficytem sektora finansów publicznych i niskimi wp³ywami z prywatyzacji
mimo jego realizacji zgodnie z planem, nie mo¿e byæ ocenione pozytywnie bez zastrze¿eñ.
Kontrola wykonania bud¿etu pañstwa w 2003 r. wykaza³a, ¿e mimo niewielkiej rozbie¿noœci w makroekonomicznych
warunkach w zakresie wzrostu gospodarczego na 2003 r., oszacowanie jego konsekwencji – szczególnie
dla rynku pracy – by³o nietrafne. Przes¹dzi³a o tym odmienna od zak³adanej struktura wzrostu PKB. Prognozowano,
¿e g³ównym czynnikiem kreuj¹cym wzrost gospodarczy bêdzie popyt krajowy, a w obliczu ni¿szego wzrostu
akumulacji i dynamicznego wzrostu eksportu okaza³o siê, ¿e funkcjê tê pe³ni³ w 2003 r. eksport netto. Wzrost
gospodarczy nie wp³yn¹³ jednak na poprawê sytuacji na rynku pracy. Stopa bezrobocia utrzyma³a siê w 2003 r. na
bardzo wysokim poziomie z 2002 r. (20%, z uwzglêdnieniem wyników spisu powszechnego z 2002 r.), a przeciêtne
zatrudnienie w gospodarce narodowej zmniejszy³o siê o 200 tys. osób i wynios³o na koniec 2003 r. – 8,5 mln osób.
Mimo ¿e równowaga zewnêtrzna – mierzona relacj¹ deficytu w obrotach bie¿¹cych do PKB – ulega stopniowej
poprawie w ostatnich latach i daje podstawy stabilnego wzrostu, to w wymiarze wewnêtrznym nierównowaga
finansów publicznych przyczynia siê do destabilizacji procesów wzrostowych w gospodarce.
W 2003 r., podobnie jak w latach poprzednich, nie wykonano planowanych dochodów podatkowych, mimo
to drugi rok z rzêdu nast¹pi³ znaczny wzrost dochodów w stosunku do roku poprzedniego. W porównaniu z 2002 r.
dochody podatkowe by³y wy¿sze o 5%. Przyczyn¹ niewykonania planu dochodów podatkowych by³o zarówno
nietrafne oszacowanie przewidywanego wykonania dochodów w 2002 r., jak i nietrafne prognozowanie sytuacji
na rynku pracy oraz tempa wzrostu cen towarów i us³ug konsumpcyjnych w 2003 r.
Zaleg³oœci w dochodach bud¿etowych by³y o 11,5% wy¿sze ni¿ w 2002 r., w tym zaleg³oœci podatkowe
wzros³y o 2,6% a zaleg³oœci w pozosta³ych dochodach o 31,7%. Niezrealizowanie zak³adanego w projekcie
ustawy bud¿etowej na 2003 r. 46% zmniejszenia zaleg³oœci podatkowych by³o rezultatem ni¿szych od przewidywanych
w projekcie tej ustawy wp³ywów z op³at okreœlonych przepisami ustawy o restrukturyzacji niektórych
nale¿noœci publicznoprawnych od przedsiêbiorców. Wysoki poziom zaleg³oœci podatkowych i pogarszanie siê
efektywnoœci ich egzekucji wskazuj¹, ¿e wprowadzone w ostatnich latach zmiany organizacyjne i prawne, maj¹ce
na celu zwiêkszenie skutecznoœci poboru nale¿noœci podatkowych, nie przynios³y w 2003 r. widocznych
efektów. Konieczne jest dalsze prowadzenie prac w tym kierunku oraz analizowanie i wykorzystywanie przez
Ministerstwo Finansów posiadanych informacji do bie¿¹cego zarz¹dzania. Potwierdzaj¹ to równie¿ nieprawid³owoœci
ujawnione przez NIK w kontrolach izb i urzêdów skarbowych.
164