Sprawozdanie z działalności NIK w 2003 roku (plik PDF)

Tytu³ kontroli Cel Zakres
Budowa autostrad
w Polsce
Ocena dzia³alnoœci administracji publicznej
w tworzeniu warunków do
budowy autostrad oraz wykorzystania
œrodków publicznych przeznaczonych
na ich finansowanie.
Kontrolê przeprowadzono w Ministerstwie
Infrastruktury, Ministerstwie
Spraw Wewnêtrznych i Administracji,
Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych
i Autostrad i jej 5 oddzia³ach terenowych,
w Oœrodku Ochrony Dziedzictwa
Archeologicznego i w 4 jednostkach
wykonuj¹cych badania archeologiczne
w pasach drogowych autostrad.
Z ustaleñ kontroli NIK wynika, ¿e administracja publiczna nie stworzy³a warunków do
Synteza
budowy autostrad, a nieskutecznoœæ dzia³ania wskazuje wrêcz na niemoc pañstwa
w rozwi¹zywaniu tego problemu. Nie rozwi¹zano podstawowego problemu, jakim jest finansowanie budowy autostrad. Zgodnie
z ustaw¹ o autostradach p³atnych jednym ze sposobów finansowania ich budowy jest siêgniêcie do œrodków w³asnych
koncesjonariuszy, którzy w zamian za wybudowane autostrady bêd¹ w przysz³oœci czerpaæ zyski z jej eksploatacji. Mia³ równie¿
zostaæ uruchomiony Krajowy Fundusz Autostradowy (KFA), zasilany m.in. z bud¿etu pañstwa w wysokoœci stanowi¹cej
czêœæ planowanych dochodów z tytu³u akcyzy od samochodów. Do czasu zakoñczenia kontroli fundusz ten nie zosta³ jednak
utworzony. Nie zosta³y wydane przepisy wykonawcze do ustawy, niezbêdne do funkcjonowania KFA, w tym rozporz¹dzenie
Rady Ministrów o zasilaniu funduszu. Po odrzuceniu przez Sejm tzw. ustawy winietowej okaza³o siê te¿, ¿e nie ma innej
koncepcji skutecznego finansowania budowy autostrad. Budowa autostrad mo¿e te¿ byæ prowadzona wed³ug zasad okreœlonych
w ustawie o drogach publicznych i wówczas jest ona finansowana przez ministra w³aœciwego ds. transportu, za poœrednictwem
Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, a wiêc ze œrodków bud¿etowych.
Na pocz¹tku 2002 r. Rada Ministrów przyjê³a dokument pn. Infrastruktura – klucz do rozwoju, który wœród celów
zmodyfikowanego Programu budowy autostrad i dróg ekspresowych wymienia³ oddanie do u¿ytku 550 km autostrad do
koñca 2005 r. i radykalne zwiêkszenie tempa budowy nowych odcinków do œredniorocznie 250 km.
Stwierdzono, ¿e w badanych latach 2000-2003 (I kw.), zamiast budowania autostrad, podejmowane starania sprowadza³y
siê do sporz¹dzania nowych programów budowy dróg, formu³owanych g³ównie pod k¹tem potrzeb, a nie na podstawie
realnych mo¿liwoœci. Oddano do u¿ytku 136 km autostrad, rezultat daleko odbieg³ wiêc od zapowiedzi. Ponadto,
powsta³y one w ca³oœci ze œrodków bud¿etu, gdy tymczasem podstawowym sposobem finansowania budowy autostrad
mia³ byæ system koncesyjny.
Zmieniony Program budowy autostrad i dróg ekspresowych mia³, zdaniem NIK, charakter ledwie wstêpnych za³o¿eñ.
Podstawowe jego elementy – takie jak propozycje zapewnienia œrodków na finansowanie budowy autostrad, nie zosta³y w ogóle
omówione przez kierownictwo Ministerstwa Infrastruktury i nie zosta³y formalnie zatwierdzone. Na wartoœæ merytoryczn¹ tego
dokumentu negatywnie wp³ynê³o te¿ pominiêcie w jego tworzeniu opinii i ekspertyz krajowych jednostek naukowo-badawczych
specjalizuj¹cych siê w problematyce drogownictwa i transportu drogowego. Opracowanie studium dotycz¹cego m.in.
prognoz w zakresie odp³atnoœci za korzystanie z dróg w Polsce zlecono firmie zagranicznej, za niemal pó³milionowe honorarium.
NIK uzna³a te dzia³ania za niecelowe i niegospodarne, zw³aszcza, ¿e raport – oparty na informacjach dostarczonych
przez samo ministerstwo wspomagane przez Instytut Badawczy Dróg i Mostów oraz Instytut Transportu Samochodowego –
nie zawiera³ ¿adnych rekomendacji dotycz¹cych przysz³ych decyzji ministerstwa w sprawie budowy autostrad.
Na terenach planowanego przebiegu autostrad prowadzone by³y, zgodnie z wymogami ustawy o drogach publicznych,
ratownicze badania archeologiczne. NIK jest zdania, ¿e – uzasadniany naukowym charakterem badañ – uznaniowy
wybór wykonawców tych badañ, dokonywany w trybie „z wolnej rêki”, nie sprzyja³ mo¿liwoœci ustalania cen zamówieñ
w warunkach konkurencji. Odnotowano tak¿e prowadzenie badañ na niewykupionych jeszcze dzia³kach, tj. w miejscach,
na których przynajmniej w ci¹gu najbli¿szych 5 lat nie s¹ przewidziane prace budowlane.
Wa¿niejsze wnioski
– zapewnienie w³aœciwego poziomu
wydatków na przygotowanie priorytetowych
inwestycji autostradowych;
– w³¹czenie w przygotowywanie budów
autostrad jednostek naukowo-badawczych
bran¿y drogowej;
– zapewnienie skutecznej kontroli
zgodnoœci z warunkami umów realizacji
koncesyjnych inwestycji autostradowych;
– dokonywanie wyboru wykonawców
badañ archeologicznych z zachowaniem
konkurencyjnoœci.
34