Sprawozdanie z działalności NIK w 2003 roku (plik PDF)

Aplikacja wspomagaj¹ca analizê du¿ych baz danych
0gólne informacje o Najwy¿szej Izbie Kontroli
Jest nowoczesnym i dogodnym w u¿yciu narzêdziem umo¿liwiaj¹cym szybk¹ i efektywn¹ analizê nieprzetwarzalnych
tradycyjnymi metodami du¿ych zbiorów danych, które mog¹ pochodziæ z ró¿nych Ÿróde³ i mieæ
dowolne formaty. W praktyce oznacza to wy¿sz¹ jakoœæ wyników i mniejsze ryzyko pominiêcia nieprawid³owoœci.
Ponadto umo¿liwia efektywne stosowanie technik doboru próby, zarówno przy wyborze podmiotów do kontroli,
jak i podczas kontroli – do wyboru danych do skontrolowania.
Prace przygotowawcze do zastosowania w postêpowaniu kontrolnym oprogramowania typu CAAT 2/ podjêto
jeszcze w 2000 r. W nastêpnym roku zakupiono licencjê na u¿ytkowanie 30 egzemplarzy tego rodzaju programu.
Departamenty kontrolne i delegatury, po przeszkoleniu pracowników, wyposa¿one zosta³y w przynajmniej
jeden egzemplarz programu.
Oprogramowanie wykorzystano w 2003 r. podczas kontroli pn. Ewidencja i windykacja nale¿noœci z tytu³u
mandatów karnych kredytowanych w bud¿etach wojewodów, która objê³a swoim zasiêgiem 23 bazy danych
s³u¿¹ce do ewidencji mandatów. Pozyskane do analiz zbiory danych zawiera³y ³¹cznie ponad 4,9 mln mandatów
na kwotê 572,4 mln z³. Zbiory danych w poszczególnych województwach zawiera³y od 90 tys. do 700 tys. rekordów
i obs³ugiwane by³y przez ró¿ne aplikacje, co skutkowa³o zró¿nicowan¹ struktur¹ zapisu w bazach poddawanych
analizom. Analiz¹ szczegó³ow¹, która przeprowadzona zosta³a na podstawie jednolitego scenariusza,
objêto oko³o 4,5 mln mandatów. Przy u¿yciu wspomnianego programu skontrolowano: poprawnoœæ ewidencjonowania
danych, terminowoœæ prowadzonych postêpowañ (na poszczególnych etapach – ewidencja, wystawianie
tytu³ów wykonawczych, zap³ata), prawid³owoœæ obliczania wskaŸników i wykonania zestawieñ obrazuj¹cych
wzajemne zale¿noœci poszczególnych elementów procesu windykacyjnego. Oceniono tak¿e rytmicznoœæ i ci¹g³oœæ
pracy kontrolowanych jednostek. Umo¿liwi³o to wykrycie wieloletnich zaniedbañ w windykacji nale¿noœci
z tytu³u mandatów, a tak¿e niedoskona³oœæ narzêdzi stosowanych przez niektórych wojewodów w tego rodzaju
sprawach (g³ównie w zakresie walidacji danych).
W innej kontroli pn. Prowadzenie przez organy skarbowe postêpowañ podatkowych i kontrolnych, program
wykorzystano w 36 urzêdach skarbowych. Na podstawie danych pobranych z systemu POLTAX w tych urzêdach
dokonano wstêpnej oceny losowo wybranych 200 decyzji wymiarowych. Zosta³ on tak¿e wykorzystany
w celu doboru 20 elementowej próbki decyzji okreœlaj¹cych zaleg³oœæ lub ustalaj¹cych zobowi¹zania podatkowe.
Z populacji licz¹cej ponad 17,4 tys. rekordów wybrano i przebadano 6,6 tys. rekordów, co odpowiada³o
prawie 4,4 tys. decyzji „papierowych”. Konfrontuj¹c zapisy w bazie z dokumentacj¹ „papierow¹” stwierdzono, i¿
w 23 spoœród 36 skontrolowanych urzêdów do baz danych wprowadzono b³êdne zapisy lub nie wprowadzono
ich wcale. W 6 urzêdach liczba b³êdów przekracza³a 5%, a w jednym osi¹gnê³a poziom 32%. Wspomniana
aplikacja by³a pomocniczym narzêdziem u³atwiaj¹cym kontrolerowi dokonanie celowego doboru 20 decyzji do
badañ szczegó³owych. Z jej pomoc¹ wybrano z ca³ej populacji decyzji wymiarowych pewn¹ ich liczbê, kieruj¹c
siê m.in. ustalonymi wczeœniej cechami.
Pomocnik kontrolera
Wspomniane narzêdzie wykorzystane zosta³o w kontroli wykonania bud¿etu pañstwa w 2002 r. oraz w kontroli
wykonania planów finansowych przez urzêdy skarbowe. Kontrolerzy dokonali, w ka¿dej z badanych jednostek,
doboru losowego dowodów ksiêgowych, w celu poddania ich kontroli niezale¿nie od stosowanej techniki ksiêgowania,
badañ kontrolnych wylosowanej – na podstawie jednolitych kryteriów – próby dowodów, a nastêpnie
ekstrapolacji wyników z zastosowaniem metod statystycznych. Uzyskana t¹ drog¹ ocena rzetelnoœci prowadzenia
ewidencji finansowo-ksiêgowej przez kontrolowane jednostki, stanowi³a istotny element badania audytorskiego
tych jednostek. Na szczeblu koordynatora kontroli Pomocnik kontrolera pos³u¿y³ do analizy statystycznej
2/
CAAT – Computer Assisted Audit Technique (techniki kontrolne wspomagane komputerowo).
62