Sprawozdanie z działalności NIK w 2003 roku (plik PDF)

Tytu³ kontroli Cel Zakres
Rozliczenia miêdzy
kolej¹ a klientami
z tytu³u us³ug
przewozowych
Ocena dzia³alnoœci PKP Cargo SA
w zakresie naliczania i pobierania od
klientów nale¿noœci za wykonywanie
us³ug przewozu towarów oraz likwidatorów
Dyrekcji Kolejowych Przewozów
Towarowych Cargo pod k¹tem
likwidacji i windykacji nale¿noœci przewozowych
powsta³ych przed utworzeniem
PKP Cargo SA.
Kontrol¹ objêto: zarz¹d PKP Cargo
SA, 12 zak³adów przewozów towarowych
Cargo SA oraz zarz¹d PKP SA.
Synteza
W wyniku komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiêbiorstwa pañstwowego
PKP, nowo powsta³a PKP SA utworzy³a spó³kê do prowadzenia kolejowych
przewozów towarowych – PKP Cargo SA. W zwi¹zku z jej powstaniem zarz¹d PKP SA postawi³ w stan likwidacji Dyrekcjê
Kolejowych Przewozów Towarowych Cargo. Z ustaleñ kontroli wynika, ¿e zarówno by³e pañstwowe przedsiêbiorstwo
PKP, jak te¿ PKP SA nie dba³y nale¿ycie o egzekwowanie wp³ywów za wykonane przewozy towarowe. W badanym okresie
(paŸdziernik 2001 r. – grudzieñ 2002 r.), wskutek nierzetelnej windykacji nale¿noœci likwidowanej Dyrekcji Przewozów
Towarowych Cargo oraz braku dba³oœci o w³asne interesy ekonomiczne przez PKP Cargo SA, podmioty te utraci³y wp³ywy
w wysokoœci ponad 1,1 mld z³. Na kwotê tê sk³ada³y siê m.in. uszczuplenia (ok. 1 mld z³) powsta³e wskutek nieprawid³owej
windykacji nale¿noœci w obu podmiotach oraz straty wynik³e z nienale¿ytego zabezpieczenia przez PKP interesów prawnych
i finansowych w umowach cesji wierzytelnoœci (82 mln z³).
Do najistotniejszych nieprawid³owoœci zaliczyæ nale¿y wykonywanie przewozów dla niewyp³acalnych kontrahentów
i zaniedbania w bie¿¹cym egzekwowaniu nale¿noœci. Próby egzekucji podejmowane po up³ywie kilku lat skazane by³y na
niepowodzenie, w rezultacie dosz³o do powstania trudno œci¹galnych nale¿noœci. Po rocznej windykacji uda³o siê jedynie
odzyskaæ 172 mln z³, natomiast nale¿noœci te (wed³ug stanu na 30 wrzeœnia 2002 r.) wynios³y prawie 1,4 mld z³. Z ustaleñ
kontroli wynika, ¿e z kwoty tej nie uda siê odzyskaæ ok. 1 mld z³, gdy¿ g³ówni d³u¿nicy, wywodz¹cy siê z sektora hutniczego,
znajduj¹ siê w bardzo trudnej sytuacji ekonomicznej i nie s¹ w stanie uregulowaæ swoich d³ugów wobec kolei.
Wiele nieprawid³owoœci stwierdzono w toku kontroli umów przewozowych. Okaza³o siê m.in., ¿e zawierano umowy o przewozy
bez rzetelnej oceny wiarygodnoœci klientów, nie egzekwowano wp³at kaucji gwarancyjnych w wymaganych wysokoœciach.
Podpisywano umowy z podmiotami, które wykorzystuj¹c nierzetelnoœæ pracowników PKP – na co wskazuj¹ ustalenia
NIK – zainteresowane by³y wy³udzeniem przewozów. Firmy takie – funkcjonuj¹ce zaledwie od kilku tygodni – z minimalnym
kapita³em zak³adowym, po wykonaniu przewozu przez kolej likwidowa³y swoje biura, nie p³ac¹c faktur za us³ugi PKP.
Brak dba³oœci o przychody skontrolowanych jednostek przejawia³ siê tak¿e w nieobci¹¿aniu klientów kolei pe³nymi
nale¿noœciami przewozowymi, g³ównie wskutek zani¿ania op³at za u¿ytkowanie wagonów pozostaj¹cych w dyspozycji
kontrahentów, bezpodstawnego udzielania zni¿ek i bonifikat oraz nieprawid³owego obliczania nale¿noœci za przewóz przesy³ek,
tzw. przewoŸnego. Nieprawid³owoœci w rozliczeniach za przewozy odnotowano we wszystkich skontrolowanych
zak³adach przewozowych.
W ocenie NIK, system komputerowy „Cetar”, przejêty z poprzednich jednostek organizacyjnych PKP, nie zapewnia³ prawid³owego
rozliczania z tytu³u umów przewozowych, a stosowanie przestarza³ych procedur wyd³u¿a³o pobieranie nale¿noœci
nawet do 40 dni. By³o to zatem quasi-kredytowanie nadawców przesy³ek, co pogarsza³o p³ynnoœæ finansow¹ PKP Cargo SA.
System „Cetar” uniemo¿liwia³ równie¿ sprawowanie bie¿¹cego nadzoru nad wykonywaniem umów przewozowych, w szczególnoœci
nad prawid³owoœci¹ obci¹¿ania klientów za wykonane us³ugi; ponadto nie by³ przygotowany do wykrywania b³êdów
w dokumentacji, a w konsekwencji do sprawdzania obci¹¿eñ kontrahentów op³atami przewozowymi w pe³nej wysokoœci.
Wa¿niejsze wnioski
– zapewnienie skutecznej windykacji
nale¿noœci przewozowych;
– wnikliwe sprawdzanie wiarygodnoœci
finansowej kontrahentów przed
podpisaniem z nimi umów o przewozy,
jak równie¿ skuteczne eliminowanie
wypadków przyjmowania do przewozów
towarów od nierzetelnych
klientów;
– wdro¿enie ulepszonych systemów
informatycznych, w celu usprawnienia
rozliczeñ z klientami oraz zwiêkszenia
skutecznoœci nadzoru nad prawid³owoœci¹
rozliczeñ.
31